ترس از ارتفاع

آکروفوبیا یا همان بلندی هراسی و در اصطلاح ترس از ارتفاع می باشد . افراد زیادی به آکروفوبیا مبتلا هستند که با توجه به شدت درگیری آن ها به این اختلال از قرارگیری در ارتفاع های کم تا زیاد از سطح زمین دچار وحشت و یا ترس می ‌شوند . در بعضی از موارد این فوبیا آنقدر حاد و شدید می‌ شود که می ‌تواند برای فرد خطرناک باشد و همچنین ممکن است زندگی روزمره فرد را مختل کند .

3 علت ترس از ارتفاع :

به طور کلی وجود مقدار مشخصی ترس از ارتفاع برای تمامی انسان ها و حتی حیوانات که قدرت بینایی دارند ، کاملاً طبیعی می باشد . اما در بعضی از افراد مقداراین ترس افزایش می‌ یابد و به ترسی غیرمنطقی تبدیل می‌ شود . ترس از ارتفاع به علت های گوناگون رخ می‌ دهد که می‌توان این علت ها را به سه دسته تقسیم کرد :

1- رویدادها و اتفاقات آسیب زا :

دسته اول شامل اتفاقات و رویدادهایی می ‌شود که در کودکی فرد رخ داده است . به عنوان مثال  کودک تجربیاتی تلخ از قرارگیری در ارتفاع داشته باشد و یا حتی سقوط را تجربه کرده باشد . این موضوع در بسیاری از مواقع باعث می ‌شود که فرد در بزرگسالی به بیماری آکروفوبیا مبتلا شود .

دسته دوم شامل اتفاقات و تجربیات تلخی می شود که برای دیگران در ارتفاع اتفاق می‌افتد و شخص شاهد آن است . فردی که شاهد و ناظر اتفاقات رخ داده در ارتفاع و حتی سقوط دیگران می باشد ، ممکن است به بیماری آکروفوبیا مبتلا شوند .

2- عوامل ژنتیکی :

عوامل ژنتیکی در بروز اختلال آکروفوبیا بسیار تاثیرگذار است . بدین صورت که در بسیاری از موارد والدین درجه یک فرد همچون وی به بیماری آکروفوبیا مبتلا هستند .

3- علل تربیت خانوادگی :

بسیاری از والدین که در تربیت کودکانشان حساس و وسواسی هستند ، ممکن است کودکان را از قرار گیری در ارتفاع ترسانده باشند . در بعضی از افراد ، این ترس تا زمان بزرگسالی فرد ادامه داشته باشد و تشدید پیدا کند و در نهایت به آکروفوبیا تبدیل شود .

علائم ترس از ارتفاع :

افرادی که به اختلال آکروفوبیا مبتلا هستند در هنگام قرارگیری در ارتفاع از خود واکنشهای نشان می دهند . واکنش به ترس از ارتفاع مشابه واکنش به سایر ترس ها و فوبیا ها می باشد . افراد مبتلا به بلندی هراسی زمانی که در ارتفاع هستند از نظر جسمی و هیجانی از خود واکنش هایی نشان می ‌دهند که در اینجا به شرح این واکنش ها می پردازیم :

 علائم جسمی ( فیزیکی ) :

هنگام قرار گیری فرد مبتلا به بلندی هراسی در ارتفاع ، از نظر فیزیکی واکنش هایی از خود نشان می دهد . به طور مثال :

• لرزیدن بدن به خصوص لرزیدن دست ها
• گریه کردن
• افزایش ضربان قلب ( تپش قلب شدید )
• فریاد زدن
• احساس دلهره شدید
• احساس گیجی
• عرق کردن شدید بدن
• احساس وحشت شدید
• احساس بی حسی و فلج شدن بدن
• دشواری شدید در فکر کردن
• یخ کردن دست ها و پاها

علائم هیجانی و عاطفی :

زمانی که فرد مبتلا به آکروفوبیا ، از حضور در بلندی و ارتفاع مطلع می ‌شود به طور غیر ارادی از خود واکنش های هیجانی نشان می‌ دهد . از جمله :

• چنگ زدن به افراد و وسایل اطراف برای نگهداری خویش
• احساس عدم تعادل
• ‏کوشش برای دوری از ارتفاع
• پایین آمدن از بلندی
• بستن چشم ها
• پایین آوردن خود
• نشستن
• چهار دست و پا راه رفتن
• زانو زدن

اجتناب از قرارگیری در بلندی :

افرادی که به ترس از ارتفاع مبتلا هستند ، از قرار گیری در ارتفاعات به شدت پرهیز می کنند . در صورتی که اگر به اجبار در ارتفاع و بلندی قرار گیرند به شدت مضطرب می شوند . این امر باعث می ‌شود تا در زندگی افراد مبتلا به فوبیای ارتفاع نوعی اختلال به وجود آید . به طور مثال در صورتی که برای تمیزکاری منزل نیاز به بالا  رفتن از نردبان باشد ، آن را به تعویق می اندازند . یا حتی از رفتن به محیط هایی که دارای پنجره های بزرگ در طبقات بالا می باشد ، اجتناب می کنند .

۵ فوبیا در کنار آکروفوبیا

افرادی که به اختلال آکروفوبیا مبتلا هستند ، ممکن است به یک یا چند فوبیای مرتبط با آکروفوبیا مبتلا شوند. که در این قسمت به شرح مختصر آن ها می پردازیم :

ایروفوبیا ( ترس از پرواز ) :

از آنجایی که در هنگام پرواز ، فرد در ارتفاع قرار می گیرد ممکن است فرد مبتلا به آکرفوبیا در حین پرواز به اختلال ایروفوبیا یا در اصطلاح ترس از پرواز مبتلا شوند . این گونه افراد از هواپیما و حتی محیط فرودگاه هراس دارند و در هنگام پرواز دچار وحشت می شوند .

باتموفوبیا ( ترس از سراشیبی ) :

بسیاری از افراد زمانی که سراشیبی تند همچون  پلکان با شیب تند را مشاهده می ‌کنند ، دچار وحشت می‌ شود . اینگونه افراد به فوبیای باتموفوبیا یا پله هراسی مبتلا هستند . این نوع فوبیا حتی زمانی که فرد با سراشیبی مواجه نشده باشد و فقط به آن فکر می کند نیز رخ می دهد . این فوبیا معمولاً در پی آکروفوبیا رخ می دهد چرا که به ارتفاع و بلندی مرتبط می باشد .

کلایموکوفوبیا ( ترس از قرارگیری در ارتفاع )

کلایموکوفوبیا در پی باتموفوبیا رخ می دهد و کاملا به آن مربوط می ‌شود . این فوبیا زمانی رخ می‌ دهد که فرد قصد رفتن به بلندی و یا پایین آمدن از ارتفاع را داشته باشد . برای مثال فرد قصد دارد  از پلکان بالا رود یا از سراشیبی به سمت پایین آید . از آنجایی که این فوبیا به علت حضور در ارتفاع در افراد رخ می ‌دهد معمولاً در کنار بلندی هراسی ظاهر می شود .

ورتیگو و ایلیگوفوبیا :

ورتیگو ( احساس سرگیجه ) ، نوعی اختلال می باشد که فرد مبتلا به این اختلال احساس گیجی ،  چرخیدن به دور خود ، احساس چرخش در سر و … دارند .

( ورتیگو یک اختلال جدی می باشد در صورت ابتلا به این اختلال حتما به پزشک مراجعه کنید و اقدامات لازم را انجام دهید )

ایلیگوفوبیا نوعی اختلال می باشد که در پی اختلال ورتیگو بروز می‌ دهد . افرادی که به این اختلال مبتلا هستند مدام ترس گسترش و افزایش سرگیجه را دارند .

ورتیگو و ایلیگوفوبیا دو اختلالی هستند که در بعضی از موارد در کنار آکروفوبیا ( ترس از ارتفاع ) رخ می دهد .

خطرات جدی فوبیای ارتفاع :

همواره خطراتی افراد مبتلا به فوبیا را تهدید می کند اما خطرات جدی تری افراد مبتلا به آکروفوبیا را تهدید می ‌کند . چرا که این افراد زمانی که در ارتفاع قرار می گیرد یا در حال رفتن به بلندی هستند ، ممکن است حرکات غیر عادی و غیر ایمن از خود نشان دهند و یا دچار حمله پانیک شوند و اتفاقاتی که از آن می ‌ترسند ارخ دهد .

حمله پانیک : حمله پانیک نوعی اختلال اضطرابی اسنت که به علت هجوم وحشت شدید به فرد رخ می ‌دهد و معمولاً تا یک ساعت طول می‌ کشد . بیشترین حملات در ۳۰ دقیقه اول رخ می دهد . حمله پانیک علائمی از جمله تپش قلب ، تعریق ، تنگی نفس ، لرزش ، از دست دادن تعادل و … دارد و گاهی این حمله آنقدر شدید می باشد که به سکته قلبی و در نهایت مرگ فرد بیمار منجر می شود .

از دیگر خطرات احتمالی که افراد مبتلا به بلندی هراسی را تهدید می‌ کند ، می‌توان به محدود شدن فعالیت ها و زندگی شخص اشاره کرد . ابتلا به این اختلال باعث می ‌شود تا فرد از حضور پیدا کردن در مکان‌ هایی که در ارتفاع قرار دارند یا حتی عبور از پلکان دچار مشکل شود . همچنین در بعضی از افراد ، ابتلا به این اختلال باعث می‌ شود تا فرد در کمترین ارتفاعات همچون بالای از نردبان دچار وحشت شوند و زندگیشان مختل شود .

ترس از ارتفاع در کودکان

ترس از ارتفاع در کودکان هم به عنوان یکی از ترس‌های رایج در میان آن‌ها مطرح است. این ترس معمولاً در دوره‌های سنی مختلفی از کودکی تا دوران نوجوانی ممکن است ظاهر شود و در میان بسیاری از کودکان، عادی و شایع است.

آکروفوبیا، می‌تواند تأثیرات مختلفی بر رفتار و عملکرد کودکان داشته باشد و از همه مهم‌تر، ممکن است باعث اجتناب از مواجهه با ارتفاع و محدودیت در فعالیت‌هایی که نیاز به مواجهه با ارتفاع دارند، گردد. با این حال، در اکثر موارد، این ترس با گذشت زمان و تجربه‌های مثبت درباره ارتفاع و تقویت اعتماد به نفس کودک، کاهش می‌یابد.

اما در صورتی که ترس از ارتفاع کودک شما به گونه‌ای شدید باشد که به طور قابل توجهی فعالیت‌های روزمره‌اش را محدود سازد و یا به طور مداوم برای او استرس آور باشد، ضروری است که به یک روانشناس کودک حاذق مراجعه کرده و مشاوره و اقدامات درمانی لازم را دریافت نمایید.

تست ترس از ارتفاع (آکروفوبیا) :

هر فردی که از قرارگیری در ارتفاع هراس دارد مسلماً به آکروفوبیا مبتلا نمی باشد . برای تشخیص ابتلا به آکروفوبیا لازم است به بک روانشناس بالینی مراجعه کنید . در ابتدا روانشناس از شما می خواهد تا احساس خود و علائم خود زمان قرارگیری در ارتفاع را شرح دهید . سپس از شما تست های مربوط به آکروفوبیا گرفته می شود . در صورتی که یک یا چند علامت از علائم زیر را داشته باشید ، شما به آکروفوبیا مبتلا هستید و می بایست تحت درمان قرار گیرید .

این علائم عبارت است از :

• از غیر منطقی و غیر عقلانی بودن ترس خود مطلع است .
• بیمار از قرارگیری در ارتفاع و بلندی احساس وحشت و هراس شدید دارد .
• ترس از بلندی زندگی روزانه شخص را مختل کرده است .
• بیماری بیش از اندازه به اتفاقاتی که در بلندی رخ می‌ دهد ، فکر می کند و نگران آن است .
• در صورتی که یک یا چند علامت از علائم فوق بیش از شش ماه ادامه پیدا کند می توان فرد را مبتلا به آکروفوبیا دانست .

درمان آکروفوبیا ( ترس از ارتفاع ) :

پس از تشخیص ابتلا به آکروفوبیا ، روانشناس  می ‌بایست در اسرع وقت به درمان فرد بیمار اقدام کند . برای درمان آکروفوبیا روش های مختلفی وجود دارد که روانشناس خوب با توجه به شرایط بیمار یکی از روش های درمان را انتخاب می‌ کند . در این قسمت به شرح مختصر روش های درمان را بیان می پردازیم :

مواجه شدن با منبع ترس :

رایج ترین روش درمان بلندی هراسی که از گذشته تا به امروز بسیار مورد استفاده قرار گرفته و مواجه شدن تدریجی با منبع ترس می باشد . در این روش ابتدا روانشناس تکنیک های تن آرامی را به بیمار آموزش می دهد تا در بر ترس خود غلبه کند . سپس به تدریج بیمار با ارتفاع های کم تا زیاد مواجه می‌ کند و در نهایت بیمار می تواند به راحتی با بلندی مواجه شود . به طور مثال روی نردبان بایستد ، از پلکان بالا رود و همچنین بر روی بلکن و پشت بام بایستد و … .

به علاوه پخش فیلم از ورزش هایی که در ارتفاع انجام می ‌شود همچون کوهنوردی ، بندبازی ، بانجی جامپینگ و … می تواند در درمان بیماری موثر واقع شود .

واقعیت مجازی :

امروز در بسیاری از مواقع به جای مواجه کردن بیمار با منبع ترس ، از واقعیت مجازی استفاده می‌ کنند . بدین صورت که بیمار با استفاده از هدست ، نمایشگر سربند و سیستم ردیابی با محیطی مجازی در ارتفاع مواجه می‌ شود . زمانی که هدست و نمایشگر روی سر بیمار قرار می گیرد ، با حرکت سر بیمار و تغییر موقعیت وی در واقع در دنیای مجازی به اطراف نگاه می کند و تغییر موقعیت پیدا می ‌کند . بدین صورت که بیمار در ارتفاعی قرار دارد و زمانی که به پایین نگاه می کند ، خود را در بلندی حس می کند . همچنین با تغییر سر بیمار تصویر تغییر می ‌کند . در این حین روانشناس واکنش ‌های فرد بیمار همچون ضربان قلب ، تنفس ، سردی بدن ، گر گرفتگی بدن و …  را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌ دهد . روانشناس این بررسی را به روش بیوفیدبک انجام می ‌دهد . با انجام این روش ، روانشناس می ‌تواند به اطلاعات مفیدی از قبیل منشا آکروفوبیا ، سطح پیشرفت آکروفوبیا و … دست پیدا کند . این روش باید طی دفعات و جلسات متعدد انجام شود تا ارتفاع برای فرد بیمار عادی شود و در واقع به آن عادت کند که بتواند به راحتی با ارتفاع و بلندی مواجه شود .

رفتار درمانی شناختی :

بعضی از بیماران مبتلا به آکروفوبیا ممکن است برای مواجه سازی آمادگی لازم را نداشته باشند . برای همین منظور روانشناس می‌ کوشد با رفتار درمانی شناختی (CBT) بیمار را با ناسازگاری ها ، افکار منفی و ناخوشایند و ذهنیت های منفی در رابطه با ترس غیرمنطقی از ارتفاع آشنا کند . این روش طی جلسات متعدد انجام می‌ شود و پس از آمادگی ، بیمار می تواند از روش واقعیت مجازی و مواجه سازی استفاده کند .

درمان دارویی :

به طور کلی هیچ گونه دارو و قرصی برای درمان بلندی هراسی وجود ندارد . اما در بعضی از افراد مبتلا به آکروفوبیا که میزان استرس و اضطراب آن ها زیاد می باشد ، داروهای ضد استرس و اضطراب برای آن ها به صورت کوتاه ‌مدت تجویز می شود . این داروها فقط میزان استرس و اضطراب آن ها را التیام می‌ بخشد و تاثیری در درمان آکروفوبیا ندارد .