افسردگی نوجوانان

دوران نوجوانی، دربردارنده ی تغییرات فروانی است که صرفا به رشد و بلوغ جسمانی مربوط نمی شوند. نوجوانان، در زمینه ی باورها، سبک زندگی و حتی هویت خود، تحولات تازه ای را از سر می گذرانند. این تغییرات، می تواند با آغاز دورانی مملو از هیجان و شادابی همراه شود و یا منشاء تضادها و فشارهای روانی و اجتماعی فراوانی باشد. علاوه بر این ها، تغییرات هورمونی و فیزیکی، فرد را از نظر روحی آسیب پذیرتر می سازد و به مشکلات و مسائل این دوره ی حساس، دامن می زند.

لاز به ذکر است که بی ثباتی خلق و خو و ناسازگاری نوجوانان با قواعد و چهارچوب های محیط اطرافشان، امری است طبیعی و در صورت مدیریت صحیح، می توان از ایجاد هرنوع بحران جلوگیری نمود. اما در صورت تشدید این عوامل و ناتوانی در کنترل آن ها، احتمال بروز افسردگی و مشکلات روانی متعدد وجود دارد.

بر اساس آمار، از هر پنج نوجوان، یک نفر به افسردگی مبتلاست. در جوامعی که والدین، از اطلاعات کافی در خصوص تربیت فرزندان و درک شرایط حساس آن ها در دوران بلوغ برخوردار نیستند و میان والدین و فرزندان، از نظر طرز فکر، اختلافات فراوانی وجود دارد، افسردگی نوجوانان شایع تر خواهد بود و کنترل آن نیز به مراتب دشوارتر است. به علاوه، قرارگیری نوجوانان در معرض انواع آسیب های اجتماعی نظیر اعتیاد، روابط نامشروع و … نیز به این معضل دامن میزند.

علائم افسردگی نوجوانان

بی اشتهایی، کلافگی، بی حوصلگی، عدم تمایل به انجام فعالیت های روزانه و پرخاشگری از شایع ترین نشانه های افسردگی در میان نوجوانان است. بسیاری از این افراد، در زمینه ی تحصیلی دچار افت می شوند و در روابط‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان با خانواده، معلمان و دوستان، به مشکل بر می خورند. استفاده ی بیش از حد از تلفن همراه و شبکه های اجتماعی نیز از دیگر نشانه های افسردگی در دوره ی نوجوانی است. اما برای تشخیص افسردگی حتما باید به روانشناس مراجعه کنید.

افسردگی نوجوانان دختر

از آن‌جایی که دختران، عمدتاً احساسات و روحیات ظریف‌تر و حساس‌تری دارند، برخی از علائم و عوارض افسردگی در نوجوانان دختر، ممکن است حساس‌تر و شدیدتر باشد. در ادامه به برخی از عوامل و علائم افسردگی نوجوانان دختر می‌پردازیم.

علائم افسردگی در نوجوانان دختر

1. خودتنبیهی و خودکشی: دختران نوجوان دارای افسردگی، ممکن است به خودتنبیهی و خودکشی روی بیاورند. آن‌ها ممکن است تمایل داشته باشند که به خود آسیب برسانند و رفتارهای خطرناکی از این دست انجام دهند.
2. تنش در روابط اجتماعی: دختران نوجوان دارای افسردگی، ممکن است در مقایسه با پسران، با مشکلات بیشتری در روابط اجتماعی خود مواجه شوند. آن‌ها ممکن است احساس تنهایی و عدم پذیرش را تجربه کنند و در روابط دوستانه و خانوادگی، مشکلاتی داشته باشند.
3. تمرکز بر تصویر بدنی: دختران نوجوان ممکن است در این دوره زمانی، به طور خاص با اضطراب و نگرانی درباره وزن و شکل بدن خود مواجه شوند و در همین راستا، به رفتارهای غیراصولی و خطرناک، مانند رژیم‌های غذایی بیش از حد، روی آورند.
4. حساسیت به انتقادات: دختران نوجوان ممکن است به طور عمومی حساسیت بیشتری نسبت به انتقادات نشان دهند. آن‌ها ممکن است احساس کنند که همیشه مورد نقد قرار می‌گیرند و این ممکن است باعث افزایش حس ناراحتی و افسردگی در آنان شود.
5. عدم خودباوری و کاهش اعتماد به نفس: افسردگی در نوجوانان دختر ممکن است با کاهش اعتماد به نفس و خودباوری همراه باشد. آن‌ها ممکن است احساس کنند که در تمام جوانب زندگی خود ناکام مانده‌اند و هیچ احساس اعتماد و رضایتی نسبت به خود نداشته باشند.

دلایل افسردگی در نوجوانان

اتفاقات ناگوار :

حوادث ناراحت کننده ای چون مرگ عزیزان، طلاق والدین، شکست های عاطفی، آزار و اذیت جنسی، از دست دادن دوستان و بسیاری از موارد دیگر، می توانند مقدمه ای برای افسردگی نوجوانان باشند. البته این موارد، برای تمامی گروه های سنی ناراحت کننده و مشکل سازند، اما نوجوانان به علت آسیب پذیری بیشتر و عدم استقلال و توانایی کافی در مقابله با مشکلات خود، بیش از سایرین، در معرض افسردگی و مشکلات روانی قرار می گیرند.

آسیب های روحی دوره ی کودکی :

افرادی که در دوران کودکی حوادث ناگواری را تجربه کرده اند، ممکن است سال ها از مشکلات روانی گوناگون رنج ببرند. به علاوه، قرارگرفتن کودکان در محیط های خانوادگی و اجتماعی ناسالم و روش های غلط تربیتی، آسیب های روحی فراوانی به فرد وارد می نماید و دوران نوجوانی وی را با مشکلات روانی چون افسردگی همراه می سازد.

اشتباه در انتخاب دوستان :

هم نشینی با افرادی که به تفکراتی غلط و نا امید کننده باورداشته و آن را با دیگران در میان می گذراند، بر افکار و شرایط روانی فرد تأثیر می گذارد. به علاوه، دوستانی که نوجوان را به راه های اشتباهی چون اعتیاد، بی بند و باری، جرایم گوناگون و ترک تحصیل می کشانند، به طور مستقیم و غیرمستقیم، در بروز افسردگی نقش دارند.

بی توجهی :

نوجوانان انتظار دارند تا مانند یک انسان بالغ با آن ها رفتار شوند. جلب محبت، توجه و احترام، از اساسی ترین خواسته های انسان در دوران بلوغ است. در نتیجه، ضروری است که والدین، دوستان و اطرافیان، نیازهای عاطفی نوجوان را تأمین نمایند تا علاوه بر حفظ سلامت روان، از روی آوردن آن ها به روش های نامتعارف برای جلب توجه و بر طرف نمودن نیازهای روحی، جلوگیری کنند.

شرایط محیطی :

قرارگیری در محیط اجتماعی سالم و به دور از آسیب های اجتماعی، تا حد زیادی از بروز مشکلات روانی جلوگیری خواهد کرد. اما حضور در جوامع بحران زده و به خصوص خانواده های آسیب دیده، احتمال ابتلا به افسردگی را به شدت افزایش خواهد داد. به علاوه، شکاف بین نسلی، ناسازگاری با ارزش ها و هنجارهای جامعه، سرکوب علایق و خواسته های نوجوانان توسط والدین و بزرگترها، از مهم ترین دلایل و عوامل محیطی بروز افسردگی در این دوره می باشند.

تغییرات هورمونی :

نمی توان تأثیر هورمون ها بر خلق و خو و حالات هیجانی افراد را نادیده گرفت. علاوه بر تغییرات هورمونی خاص این دوره، بسیاری از افراد، از بیماری هایی رنج می برند که عملکرد هورمون ها را متأثر کرده و به طور غیرمستقیم بر شرایط روانی وی، تأثیر می گذارند.

وراثت :

افسردگی نیز همچون بسیاری از اختلالات روانی، می تواند تحت تأثیر عوامل ژنتیکی ایجاد شود. در این راستا لازم است سابقه ی خانوادگی افراد در این زمینه مورد برسی قرار گیرد.

عوارض افسردگی در میان نوجوانان

بروز مشکلات متعدد در زمینه ی تحصیل و سایر فعالیت ها، از نخستین آسیب های افسردگی برای نوجوانان خواهد بود. اعتیاد به استفاده از شبکه های اجتماعی، روی آوردن به روابط اجتماعی ناسالم و ناامن، مصرف دخانیات و مواد مخدر، انزوا و دوری جستن از اعضای خانواده، از پیامدهای منفی افسردگی نوجوانان هستند. به علاوه، اگر علت افسردگی به مشکلات خانوادگی مرتبط باشد، احتمال فرار یا ترک خانه توسط فرد وجود دارد.

بسیاری از نوجوانان، در صورت ابتلا به افسردگی، به رفتارهای پرخطر و گاه خشونت آمیز متمایل می شوند. کنترل رفتارها و اقدامات نوجوان توسط خانواده و مدرسه، می تواند در خنثی نمودن این امر، موثر باشد.

دست بردن به خودکشی یا خودزنی نیز در میان نوجوانان افسرده شایع است. بر اساس آمارها، هفتاد درصد افراد، پیش از انجام خودکشی، در این خصوص به اطرافیان خود هشدار می دهند. پس در صورتی که فرزند یا فردی از نزدیکان شما مبتلا به افسردگی است، ضرورت دارد که صحبت های او در این خصوص را جدی گرفته و از ارتکاب او به این عمل ممانعت کنید.

احساس درد نیز می تواند یکی دیگر از پیامدهای افسردگی باشد. البته در این خصوص، لازم است که به تشخیص پزشک اتکا نمایید.

درمان افسردگی نوجوانان

درمان اصولی این اختلال، نیازمند مداخله ی روانشناس یا استفاده از مشاوره افسردگی است. در ابتدا باید علت اصلی بروز افسردگی تشخیص داده شود و سپس با راهکارهای صحیح، برای رفع آن و بهبود شرایط روحی نوجوان اقدام شود.

به والدین توصیه می شود که شرایط حساس فرزندان خود را درک نمایند و با دست کشیدن از باورها و روش های تربیتی غلط، به برقراری ارتباط سالم و موثر با آن ها اقدام کنند. احساس محبت و صمیمیت میان نوجوان و والدین او، می تواند از بروز بسیاری از آسیب ها جلوگیری نماید.

تشویق نوجوانان به حضور در فعالیت های اجتماعی، فرهنگی، هنری، ورزشی و مطالعه ی کتاب، به بهبود شرایط روحی آنان کمک می کند و از ایجاد مشغله های ذهنی مزاحم جلوگیری می نماید. به علاوه، ایجاد زمینه ی رشد و شکوفایی استعدادهای فرد، منجر به افزایش عزت نفس و بالا رفتن روحیه ی نوجوان خواهد شد.

سوالات متداول

 چگونه می توان افسردگی را در نوجوانان تشخیص داد؟

نوجوانان ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی و حساسیت های سن بلوغ، همواره در معرض عوارض افسردگی قرار داشته باشند. اما این علائم اغلب به صورت مقطعی و کوتاه مدت در آن ها بروز می کند. اما در صورتی که علائم در بازه زمانی طولانی تری بروز کرده و کل فعالیت های فردی و اجتماعی او را تحت تاثیر قرار  دهد، مراجعه به درمانگر و تشخیص افسردگی ضروری می نماید.

 چگونه می توان از افسردگی در نواجوانان پیشگیری کرد؟

والدین نقش موثری در مسائل و مشکلات نوجوانان و کنترل آن ها دارند. کسب آگاهی از تغییرات نوجوانی و به کارگیری آموزش های لازم به منظور برقراری روابط مناسب و صحیح با آن ها از سوی والدین، می تواند کمک شایانی به بهبود آن ها کند. توجه به ایجاد محیطی آرام، امن، همراه با محبت و دوستانه در خانه و خانواده و تامین نیازهای عاطفی و روانی نوجوانان در این فضا، نیز می تواند جنبه های پیشگیرانه داشته باشد.

 آیا استفاده از داروها می تواند در درمان افسردگی نوجوانان موثر باشد؟

تشخیص شدت افسردگی در نوجوانان توسط درمانگر انجام می گیرد و با توجه به آن، روش های درمانی اتخاذ می شود. استفاده از داروها در موارد خاص می تواند توسط درمانگر تجویز گردد. اما در اغلب موارد روان درمانی و کمک به پدر و مادر در اصلاح برخی الگوهای رفتاری، می تواند موثر و کافی باشد.