ترس از محیط بسته یا کلاستروفوبیا :

بسیاری از افراد از قرارگیری در محیط های بسته و پر ازدحام ، وحشت دارند و تحمل این گونه مکان ها برای آن ها غیر قابل ممکن است . این گونه افراد ممکن است به بیماری کلاستروفوبیا مبتلا باشند . برای اینکه با مفهوم کلاستروفوبیا آشنا شوید ، در ابتدا می بایستی با مفهوم فوبیا آشنا شوید .

فوبیا ( ترس و هراس ) :

فوبیا یا فوبی ، در واقغ ترس بی دلیل و نامناسب از موقعیت ها ، مکان ها و یا اشیا خاص می باشد(مانند ژنوفوبیا ٬کرونوفوبیا و…) . این ترس مستمر بوده و فرد دلیلی منطقی برای ترس خود ندارد . فوبیا نوعی اختلال می باشد که در زمان تماس با محرک ترس آور ، بروز می دهد . این اختلال توجیهی ندارد و بی دلیل اتفاق می افتد و فرد نمی تواند آن را کنترل کند . فردی که به این اختلال دچار است همواره سعی دارد تا از مواجه شدن با  محرک های ترس آور جلوگیری کند و این امر ممکن است باعث بروز اختلال در امور روزمره وی شود و شخص را از زندگی عادی خود دور کند .

اکنون که با مفهوم فوبیا آشنا شده اید ، به توضیح کلاستروفوبیا می پردازیم :

کلاستروفوبیا چیست ؟

کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی یکی از رایج ترین انواع فوبیا یا فوبی می باشد که به معنای ترس و هراس از محیط های تنگ و بسته می باشد که راه گریزی نداشته باشد . افرادی که دچار اختلال کلاستروفوبیا هستند ، زمانی که در مکان های بسته یا پرازدحام قرار می گیرند به شدت وحشت زده می شوند و با ترسی غیر منطقی مواجه می شوند . این اختلال در افراد مختلف به شکل های گوناگون خود را نشان می دهد . برخی از افراد مبتلا به این اختلال زمان قرارگیری در تنگنا ، دچار اضطراب های ضعیف و گذرا می شوند . این در حالیست که برخی دیگر دچار اضطراب شدید و حتی حمله ی پانیک می شوند .

کلاستروفوبیا در چه محیط هایی ظاهر می شود :

با توجه به مطالب فوق الذکر اختلال کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی زمانی که فرد در محیطی تنگ و بسته که هیچ گونه راه فراری ندارد ، صورت می گیرد . افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ، می توانند از قرارگیری در یک یا چند مکان احساس ترس و وحشت داشته باشند . این مکان ها عبارت اند از :

۱- آسانسور یا بالابر :

ترس از آسانسور یکی از شایع ترین محیط های بروز این اختلال می باشد و افراد زیادی به این اختلال دچار هستند .

۲- اتاقک MRI :

قرارگیری در اتاقک MRI برای بسیاری از افراد یک کابوس می باشد و افراد زیادی در انجام آن دچار مشکل می شوند .

۴- مترو واتوبوس :

بسیاری از افرادی که به این اختلال مبتلا هستند درصورت ازدحام زیاد در اتوبوس و مترو دچار اضطراب های شدید و خفیف می شوند .

۵- اتاق های کوچک بدون پنجره :

قرارگیری در اتاق های کوچک و بدون پنجره ، اتاق های پرو مغازه ها ، زندان ها ، اتاق های هتل که پنجره های آن ها با نمی شوند و اتاق هایی که در آن ها قفل شده باشد برای افرادی که به این اختلال دچار هستند کاری طاقت فرسا می باشد .

۶- رانندگی در تونل ها یا ترافیک های سنگین :

رانندگی کردن در تونل های طویل ، رانندگی در ترافیک های سنگین و خیابان های پر ازدحام برای افراد مبتلا به این اختلال کاری دشوار و در بعضی از موارد غیر ممکن می باشد .

۷-ترس از هواپیما :

ترس از فضای بسته هواپیما یکی دیگر از علائم کلاستروفوبیا می باشد .

۸- کارواش های اتوماتیک :

بسیاری از افراد برای شست و شوی ماشین های خود به کارواش های اتوماتیک مراجعه می کنند . اما قرارگیری در کارواش برای افرادی که دچار این اختلال هستند کاری نشدنی و دشوار می باشد .

۹- کنسرت ، مهمانی های پر ازدحام ، تجمع های شلوغ :

برای افرادی که به اختلال تنگناهراسی مبتلا هستند ، قرارگیری در تجمعات پر ازدحام همچون مهمانی ها ، کنسرت ها و … کاری سخت و دشوار می باشد .

 علائم کلاستروفوبیا :

افرادی که به اختلال کلاستروفوبیا مبتلا هستند در صورت قرارگیری در محیط های بسته و تنگ بدون راه گریز از خود واکنش هایی نشان می دهد . در اغلب افراد مبتلا علائم یکسان بروز می دهد . به طور مثال :

1. احساس ترس شدید و هراس از محدودیت و به اصطلاح گیر افتادن
2. احساس ضعف
3. افزایش ضربان قلب ( تپش قلب )
4. تعریق شدید
5. احساس تنگی نفس و عدم تنفس مناسب ( نفس نفس )
6. احساس نگرانی و اضطراب شدید
7. دل آشوبه و احساس ناخوشایند
8. سر درد و سر گیجه
9. احساس خفگی و احساس کمبود اکسیژن لازم برای تنفس
10. احساس درد در قفسه سینه
11. لرزیدن بدن به خصوص لرزیدن دست ها
12. احساس شدید گرما و داغ شدن قسمت های مختلف بدن ( گر گرفتگی )
13. احساس نیاز فوری به سرویس های بهداشتی
14. حالت تهوع

این علائم گذرا می باشد و در صورت خارج شدن فرد مبتلا به اختلال کلاستروفوبیا ، این علائم از بین می رود اما در صورت بروز پی در پی این گونه استرس ها تنش ها ممکن است به بدن شخص آسیب برسد .

علائم اختلال کلاستروفوبیا شدید

البته در بعضی از موارد که این اختلال شدید باشد ممکن است علائمی نظیر :

1. غش کردن
2. از دست دادن کنترل
3. حمله پانیک

اختلال پانیک نوعی اختلال اضطرابی می باشد که به علت هجوم وحشت و ترس شدید به فرد رخ می دهد.حمله پانیک معمولا تا یک ساعت به طول می انجامد که بیشترین حملات در سی دقیقه ی اول آن می باشد . حمله پانیک با علائمی همچون تپش قلب شدید ، تعریق ، تنگی نفس ، فشردگی و احساس سفتی در سینه، لرزش ، از دست دادن تعادل و احساس گیجی ظهور می کند . گاهی این علائم آن قدر گسترده بوده که موجب سکته قلبی و در نهایت مرگ می شود.

علل بروز اختلال کلاستروفوبیا :

از علل بروز اختلال کلاستروفوبیا یا تنگنا هراسی می توان به سه علت عمده اشاره کرد :

1. زمینه های ژنیتیکی :

زمینه های ژنتیکی و تکاملی در بروز اختلال تنگنا هراسی نقش دارد . به این صورت که بستگان نزدیک فرد بیمار نیز همانند وی دچار آن اختلال می باشند . همچنین مشاهده ی ترس از تنگنای والدین به روی کودکان تاثیر گذار می باشد .

2. رویداد های آسیب زا :

رویداد های آسیب زا خود به دو قسمت تقسیم می شوند .

دسته اول رویداد هایی می باشد که در کودکی فرد رخ داده است . به طور مثال :

• گیر افتادن در یک اتاق در بسته که راه گریزی نداشته باشد .
• افتادن در آب برای کودکی که شنا کردن بلد نباشد .
• مورد آزار و اذیت قرار گرفتن کودک
• گم شدن کودک در محیط های پر ازدحام
• محبوس شدن کودک برای تنبیه در حمام و …
• گیر کردن کودک ذر زیر آوار
• افتادن کودک در چاه

دسته دوم رویداهایی می باشد که در سنین مختلف برای افراد رخ داده است . به طور مثال :

• وجود تلاطم در حین پرواز با هواپیما
• گیر افتادن طولانی مدت در تونل هنگام رانندگی
• گیر افتادن در تونل قطار بین دو ایستگاه

3. دلایل فیزیولوژیکی :

عده ای از محققان بر این باورند که قسمتی از مغز انسان که وظیفه ی کنترل و غلبه بر ترس را بر عهده دارد ، در افراد مختلف ، متفاوت است . کوچک بودن این قسمت از مغز باعث می شود تا این گونه افراد ترس و وحشت بیشتری را در زندگی خود نسبت به سایر افراد تجربه کنند و به انواع کلاستروفوبیا مبتلا شوند .

واکنش افرادی که به اختلال کلاستروفوبیا مبتلا هستند :

افرادی که به اختلال تنگنا هراسی مبتلا هستند در صورت بسته بودن در ها مضطرب می شوند ، در هنگام قرارگیری در مکان های پر ازدحام سعی می کنند کنار در یا پنجره باستند ، برای جابه جایی در طبقات سعی می کنند به جای آسانسور از پله ها استفاده کنند حتی اگر این کار برایشان دشوار باشد ، اینگونه افراد مدام در حال چک کردن راه های خروجی هستند ، همچنین در صورت اطلاع از ترافیک های سنگین از رانندگی اجتناب می کنند ، به علاوه این افراد سفر های زمینی را به سفر های هوایی ترجیح می دهند .

تشخیص اختلال کلاستروفوبیا :

هر فردی که از قرارگیری در محیط های بسته هراس دارد ، حتما به اختلال کلاستروفوبیا مبتلا نمی باشد . برای اینکه بتوانید تشخیص دهید که به کلاستروفوبیا مبتلا هستید یا فقط به یک فوبیای ساده مبتلا هستید ، لازم است به یک روانشناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کنید .

زمانی که فرد به روانشناس مراجعه می کند ، روانشناس از بیمار می خواهد تا علائم و واکنش های خود و همچنین شدت آن را برای پزشک شرح دهد . به علاوه از وی می خواهد تا محرک هایی که باعث بروز ترس می شود را برای او شرح دهد ، سپس روانشناس از پرسشنامه ی کلاستروفوبیا برای مشخص کردن علت ترس و وحشت همچنین سطح آن ، استفاده می کند .

بیمارهایی که به اختلال کلاستروفوبیا مبتلا می باشند معیار های خاصی برای تشخیص آن ها وجود دارد ، از جمله ترس های شدید و غیر عادی که به طور مداوم در زمان قرارگیری در آن موقعیت ، فرد آن را تجربه می کند . از دیگر معیار های شناخت این بیماری که در کودکان خود را نشان می دهد ، می توان به کج خلقی ، گریه کردن آویزان شدن از اشیا یا افراد ، قایم شدن، مقاومت برای مواجه شدن با اشیا ، موقعیت و مکان هایی که کودک از آن هراس و وحشت دارد . از دیگر معیارهایی که برای تشخیص این اختلال در بزرگسالان رخ می دهد می توانیم به دست زدن به اقدامات نامناسب برای اجتناب از قرار گیری در موقعیتی که از آن هراس دارند که این اجتناب ممکن است ، زندگی روز مره فرد را مختل کند .

و در نهایت به طور کلی فردی را می توان مبتلا به این اختلال دانست که بیش از شش ماه از محیط های بسته ترس و وحشت داشته باشند .

درمان کلاستروفوبیا :

پس از تشخیص اختلال کلاستروفوبیا و همچنین شدت آن ، حال نوبت به درمان این اختلال می رسد . بیمارانی که به این اختلال مبتلا هستند ، هریک از یک یا چند محرک خاص احساس وحشت  دارند و علائم آن ها متفاوت است . در نتیجه درمان آن ها نیز متفاوت خواهد بود . روانشناس خوب با بررسی دقیق علائم بهترین روش درمان را برای بیمار به کار میگیرد.

دکتر شقایق درویشی روانشناس و مشاور عضو انجمن روانشناسی آمریکا ، با توجه به تجربه بالا در زمینه درمان اختلالات روانی میتواند شما را در مسیر درمان کلاستروفوبیا همراهمی کند.

برای مشاوره با دکتر شقایق درویشی و تعیین نوبت با شماره ۰۲۱۸۸۲۱۷۰۸۸ تماس بگیرید

در بسیاری از افراد که فوبیای آن ها شدید نباشد پزشکان سعی می کنند با رفتار درمانی شناختی ، فرد را از افکار ناخوشایند ، ناسازگاری ها و ذهنیت های منفی وی نسبت به جهان پیرامون خود آشنا کنند و می کوشند که این علائم و افکار را در فرد کاهش دهند و فرد عملکرد بهتری در زمان مواجه با محرک ها داشته باشد .

همچنین روانشناسان در بعضی از موارد شیوه درمانی مواجه سازی با محرک ترس را برای بیماران مناسب می دانند . مواجه سازی در واقع نوعی رفتار درمانی می باشد که ممکن است به صورت مجازی و یا در زندگی واقعی فرد صورت بگیرد . در این روش ، روانشناسان سعی می کنند تا بیمار با محرک ترس مواجه شود و دیگر بی دلیل از آن محرک هراس نداشته باشد . لازم به ذکر است که این روش فقط با توجه به مصلحت پزشک و زیر نظر روانشناس متخصص در این زمینه قابلیت اجرا دارد .

همچنین در بعضی از موارد پزشک سعی می کند با قوت قلب بخشیدن به بیمار خود ، کمک کند . به این صورت که افرادی که با محرک ترس در ارتباط هستند را به بیمار نشان می دهند تا برای آن ها عادی شود .

در بعضی از موارد پزشکان کشیدن نفس عمیق ، تمرین هایی برای شل کردن عضلات و … را به بیماران آموزش می دهند تا در هنگام مواجه با منبع ترس بتوانند به خود مسلط باشند .

اکثر بیماران که به این اختلال مبتلا هستند ، با استفاده از یکی از روش های فوق الذکر ، درمان می شوند . اما در افرادی که بیماری آن ها حاد تر است ، نیاز به بستری چند هفته ای می باشد .