/, افسردگی/مالیخولیا چیست ؟ (علائم و نشانه های مالیخولیا)

مالیخولیا چیست ؟ (علائم و درمان مالیخولیا)

شاید بارها و خصوصا از زبان افراد مسن تر و در بین مردم عادی، کلمه مالیخولیا را شنیده باشید. انتشارات دانشگاه آکسفورد، مالیخولیا را به شکل حالتی از احساس عاطفی که با یک غم و اندوه تیره و تار و عمیق و نه محدود، مشخص می شود، تعریف کرده است. به عبارت دیگر، مالیخولیا، اشاره به نوعی غم شدید و فراگیر دارد که از قرن ها پیش، در یونان باستان برای نخستین بار تشخیص داده شد، اما امروزه ذیل اختلال افسردگی قرار می گیرد و نوع شدید و ماژور آن را شامل می شود. برای شناخت بهتر این بیماری، بهتر است ابتدا درباره تاریخچه و پیشینه آن اطلاعاتی به دست بیاوریم.

بیماری مالیخولیایی در طب سنتی

نام “مالیخولیا” اولین بار در طب سنتی مبتنی بر چهار طبع، به کار گرفته شد. بر این اساس بدن دارای چهار طبع اصلی است و بیماری ها یا اختلالات ناشی از عدم تعادل در یک یا همه این چهار طبع می باشد. در این شیوه تبیین، تیپ شخصیتی افراد بر اساس غلبه طبع آن ها تعیین می شد.

بقراط، که وی را پدر علم پزشکی می نامند، یکی از نخستین کسانی بود که در این باره نظریاتی مطرح کرد. بر اساس نظر بقراط که پس از او نیز تا مدت ها رواج داشت، مالیخولیا ناشی از زیاده‌ روی صفرای سیاه (یکی از طبع های چهارگانه) است، در نتیجه کسی که در طبع او صفرای سیاه غلبه داشت، دچار بیماری مالیخولیایی می شد.

بیماری مالیخولیایی، اولین بار در قرن 5 و 4 قبل از میلاد، به عنوان یک بیماری متمایز و با علائم روحی و جسمی خاص، توصیف شده است. بقراط، در نوشته هایش اشاره کرده که ترس ها و ناامیدی ها، در صورتی که مدت طولانی به طول بی انجامد، می تواند نشانه مالیخولیا باشد. بنابراین مهم ترین نشانه مالیخولیا در نظر او، غم شدید و طولانی بود. بقراط همچنین به نشانه های دیگری مانند کم اشتهایی، بی خوابی، تحریک پذیری بالا و بی قراری نیز اشاره کرده است. پس از آن، جالینوس، در روم باستان، هذیان را نیز به مجموعه علائم فهرست شده توسط بقراط افزود. او معتقد بود که مالیخولیا همچنین می تواند منجر به سرطان شود.

در قرن دهم، بخاری، از پزشکان ایرانی، از مالیخولیا به عنوان یک بیماری مزمن ناشی از اثرات صفرا سیاه بر مغز یاد کرد. او علائم و نشانه های بالینی اولیه مالیخولیا را مواردی مانند رنج بردن از ترسی غیرقابل توضیح، ناتوانی در پاسخ دادن به سوالات یا ارائه پاسخ های نادرست، خندیدن و گریه کردن با خود و حرف زدن بی معنی، می دانست.

اما در اروپای قرون وسطی، برای تحلیل غم و اندوه پایدار، دیدگاه مذهبی غالب اولویت بیشتری نسبت به تفکر مبتنی بر طبع ها داشت و آن را به عنوان یک رذیله اخلاقی می شناختند. آن ها همچنین بر این باور بودند که مالیخولیا در نتیجه تسخیر شیطان اتفاق می افتد.

در آن زمان، برخی از پزشکان از جمله وازاری (Vasari)، نقاشان را به دلیل ماهیت کارشان بیشتر در معرض مالیخولیا می ‌دانستند و معتقد بودن که این بیماری می تواند اثرات خوبی بر هنرشان داشته و به افزایش حساسیت و استفاده از فانتزی ها کمک کند. حکاکی تمثیلی معروفی توسط آلبرشت دورر با عنوان Melencolia I وجود  دارد که حاکی از نشان دادن مالیخولیا به عنوان حالت انتظار برای الهام گرفتن است و جنبه های افسردگی آن را کمتر می داند.

این امر تا جایی ادامه یافت که در اواخر قرن شانزدهم و اوایل قرن هفدهم، آیین عجیبی درباره مالیخولیا در انگلستان شکل گرفت و آنچه که تا پیش از آن، به عنوان فاجعه بارترین طبع در نظر گرفته می شد، تبدیل به نشانه نبوغ شد. به نحوی که نگرش های مالیخولیایی را یک مکمل ضروری برای همه کسانی که دارای ادعاهای هنری یا فکری بودند، می پنداشتند.

اما شرایط اینگونه نماند و در قرن ‌های 18 تا 19، مفهوم مالیخولیا، معنای سابق خود ار از دست داده و به عنوان نشانه ای از باورهای غیرعادی بدون علائم افسردگی و سایرموارد عاطفی شناخته شد. در آن زمان، مالیخولیا مشکلی بود که افراد مرفه، بی ‌تحرک و تحصیل ‌کرده، بیشتر از قرن‌ های قبل و بیشتر از سایرین، در معرض خطر قرار داشتند.

مالیخولیا از نظر فروید

قرن بیستم و با ظهور زیگموند فروید در دنیای روانشناسی، مالیخولیا دوباره به معنای سابق خود، یعنی وابستگی به افسردگی و اختلالات عاطفی، بازگشت. او مقاله ای را در مورد سوگواری و مالیخولیا در سال 1918 منتشر کرد و نشان داد که مالیخولیا، یک اختلال خلقی است که افراد در سنین بالا را تحت تاثیر قرار می دهد. پس از فروید این جریان ادامه یافت و هر یک محققان، علائمی را به مجموعه علائم مالیخولیا، افزودند.

امروز و در قرن بیست و یکم میلادی، انجمن روانشناسی آمریکا، مالیخولیا را در دسته اختلالات شخصیتی(مانند اختلال شخصیت ضد اجتماعی،اختلال شخصیت خودشیفته و…) و ذیل اختلال افسردگی، آن را نوع شدید و با نام major depressive disorder (MDD) می شناسد.

افسردگی اساسی

علت بیماری مالیخولیا

گفتیم که در گذشته، مالیخولیا را با تجمع صفرای سیاه در بدن مرتبط می دانستند. در نتیجه داشتن خلق و خوی مالیخولیایی نیز به این معناست که فرد ویژگی های شخصیتی اش مطابق با طبع صفرای سیاه باشد. صفرای سیاه یکی از چهار طبع کلی بدنی است. این طبع ها شامل موارد زیرهستند:

  • صفرای سیاه
  • صفرای زرد
  • خون
  • بلغم

در پزشکی سنتی، این چهار طبع عوامل متعادل کننده بدن انسانی محسوب می شوند و بیماری هنگامی رخ می‌دهد که یکی از آن ها، خیلی زیاد یا کم شود و تعادلش را از دست بدهد. بر این اساس، کم و زیاد شدن هر کدام از این موارد، منجر به بروز بیماری های خاضی می گردد که در این میان، زیاد شدن صفرای سیاه، سبب مالیخولیا است.

صفرای سیاه که به عنوان یک ماده منعقد کننده نیز شناخته می شود، به انسجام سایر مواد موجود در بدن مانند مواد معدنی و رسوبات کمک می کند و ساختارهای متراکمی مانند استخوان، دندان و بافت ها را به وجود می آورد. در نتیجه زمانی که صفرای سیاه بیش از حد ساخته می شود، به دلیل این انسجام بیش از اندازه، بدن سنگین می شود و این سنگینی را به صورت علائمی مشابه افسردگی نشان می دهد. این امر همچنین از آن جهت است که به دلیل سنگینی ناشی از صفرای سیا] دفع مناسب در بدن اتفاق نمی افتد.

مزاج یا طبع مرتبط با صفرای سیاه که نوعی تیپ شخصیتی را در افراد را تشکیل می دهد، البته دارای مزایا و ویژگی های مثبت نیز هست. از جمله آن که این افراد، وفادار، استوار و عمل گرا هستند. آن ها به دلیل هوش هیجانی بالایی که دارند، دیدگاهی زیرکانه نسبت به خود و دیگران دارند. دنیای درونی انسان سرشار از جزئیات است و این برای افراد مالیخولیایی اهمیت بسیاری دارد. این افراد قابل اعتماد و همچنین کارآمد هستند.

تفاوت مالیخولیا و افسردگی

گفتیم که امروزه مالیخولیا را در ذیل اختلال افسردگی و نوع شدید آن می دانند. این اختلال که با نام اختصاری MDD در روانشناسی شناخته می شود، نوعی افسردگی بالینی است که می تواند بسیاری از بخش های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به نحوی که بر خلق و خو و رفتار و همچنین عملکردهای فیزیکی مانند اشتها و خواب نیز اثر می گذارد. امروزه MDD یکی از شایع ترین اختلالات سلامت روان در ایالات متحده و بسیاری دیگر از کشورهای پیشرفته است. داده های سال 2019 نشان می دهد که  حدود 8% از بزرگسالان آمریکایی، تا کنون یک دوره افسردگی اساسی را تجربه کرده اند. بسیاری از افراد مبتلا به MDD هرگز به دنبال درمان نمی روند. با این حال، این مبتلایان می توانند با استفاده از داروها و دوره های درمانی، علائم خود را بهبود ببخشند.

 نشانه ها و علائم مالیخولیا (افسردگی اساسی)

پزشکان و متخصصان سلامت روان، نشانه های مالیخولیا را بر اساس معاینه بالینی، احساسات و رفتارهای فرد مبتلا تشخیص دهند. این میعارها اغلب شامل موارد زیر می شود:

  • بروز تغییرات منفی ناگهانی در شرایط جسمی و روحی فرد
  • گذشت حداقل دو هفته از آغاز علائم
  • احساس غم و سنگینی در اکثر اوقات روز
  • بی علاقه شدن به فعالیت هایی که پیش از آن برای آن ها لذتبخش بوده است
  • کاهش ناگهانی اشتها و وزن بدن
  • وجود اختلالات خواب مانند کم خوابی یا پر خوابی
  • احساس بی قراری
  • احساس خستگی و کمبود انرژی غیر عادی و مداوم
  • احساس بی ارزشی یا احساس گناه در موارد نامتعارف و بی ربط
  • مشکل در تمرکز، فکر کردن یا تصمیم گیری
  • آسیب زدن به خود یا فکر کردن به خودکشی

این علائم می تواند در دوران نوجوانی، علاوه بر موارد بالا با نشانه های دیگری نیز همراه باشد:

  • شروع یا افزایش مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر
  • افت تحصیلی محسوس
  • بروز اختلاف و مشکلات با همسالان
  • انزوا و گوشه گیری

اگر چه که در علم نوین روانشناسی، علت دقیق MDD به طور قطعی مشخص نیست، اما چندین عامل وجود دادر که می تواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد. عواملی مانند

  • وراثت و سابقه خانوادگی
  • استرس و فشار بیشتر از حد
  • تجربه تروماهای هولناک مانند از دست دادن عزیزان و…
  • تغییرات هورمونی و از بین رفتن تعادل آن ها
  • زیراده روی در مصرف الکل یا مواد مخدر
  • بیماری های خاص مانند سرطان
  • بحران های دوران کودکی مانند تربیت جنسی کودکان و سوء استفاده جنسی یا رفتاری

عواملی هستند که می توانند ابتلا به افسردگی حاد را شدید کنند. با این حال، این بدنی معنا نیست که همه افراد دارای چنین شرایطی، به افسردگی مبتلا خواهند شد. اما در صورتی که علائم و نشانه ها و یا زمینه های بروز این نوع از افسردگی را در خود یا نزدیکان خود مشاهده می کنید، بهتر است هرچه زودتر با مراجعه به روانشناس بالینی و مراکز ارائه خدمات سلامت روان، برای دریافت مشاوره و درمان اقدام کنید. جهت روزو نوبت می توانید با شماره تلفن 02188217088 تماس حاصل فرمایید.

نشانه های مالیخولیا

درمان مالیخولیا 

مالیخولیا اغلب با ترکیبی از داروها و روان درمانی به همراه روانشناس خوب و رعایت برخی تکنیک های فردی درمان می شود و یا علائم آن رو بهبود می رود.

روانشناسان عموما کار را با تجویز داروهای ضد افسردگی شروع می کنند. این داورها اغلب با کمک به جذب سروتین، که مسئول خلق و خو است و به بهبود خلق و خو و ایجاد الگوهای خواب سالم می انجامند. زیرا بسیاری از افراد مبتلا به MDD اغلب دارای سطوح پایین سروتونین هستند. باید توجه داشت که مصرف داروهای ضد افسردگی بدون تجویز پزشک، به هیچ وجه مفید نخواهد بود. برخی از این داروها می توانند عوارض جانبی متعددی از جمله افزایش وزن و خواب آلودگی ایجاد کنند. این موارد باید توسط پزشک سنجیده شده و سپس داروی مناسب تجویز گردد. همچنین برخی از داروهای درمان مالیخولیا، در دوران بارداری یا شیردهی منع مصرف دارند و باید تجویز یا جایگزینی آن ها توسط درمانگر انجام شود.

روان درمانی که با نام های دیگری مانند درمان روانشناختی یا گفتار درمانی نیز شناخته می شود، می تواند به طور موثری در درمان مالیخولیا اثرگذار باشد. جلسات روان درمانی به فرد مبتلا کمک می کند خود را با شرایط بحرانی و رویدادهای استرس زا، سازگار کنند، مهارت های ارتباطی خود را تقویت کنند، راه های بهتری برای کنار آمدن با چالش ها بیابند، عزت نفس خود را افزایش دهند (راه های تقویت عزت نفس)، احساس رضایت و کنترل را در زندگی خود به دست آورند و… . روان درمانی می تواند شامل الگوهای دیگری مانند گروه درمانی باشد که به فرد امکان می‌ دهد تا احساسات خود را با افرادی که با آن ها در تعامل اند، در میان بگذارند.

برخی تکنیک های فردی نیز در کنار موارد فوق، می تواند در کاهش علائم مالیخولیا، موثر باشد موجب درمان مالیخولیا شود. مواردی مانند تغییر سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و مفید، ترک اعتیاد، ورزش کردن، خواب مناسب، عضویت در گروه های حمایتی سالم، ارتباط با افراد خوش بین و خوش خلق، تغییرات شغلی و اشتغال در محیطی به دور از فشارهای عصبی و ناسالم و… از این جمله اند.

پیشگیری از اختلال مالیخولیا

مالیخولیا یا افسردگی اساسی، چیزی فراتر از احساس غم و ناراحتی و انزوا است. اغلب با علائم فیزیکی نیز همراه است و نباید آن را با افسردگی های مقطعی که به صورت کوتاه مدت و در شرایط بحرانی اتفاق می افتد، اشتباه گرفت.

اقدام برای درمان اختلال مالیخولیا هرچه زودتر انجام شود، اثرگذارتر خواهد بود. هرچه طول مدت علائم بیشتر باشد، پذیرش درمان و امکان پیشگیری از اختلال مالیخولیا کمتر خواهد شد و یا حتی درمان را غیر ممکن خواهد کرد.

نباید تصور کرد که کودکان از ابتلا به افسردگی در امان اند. بروز تغییرات خلقی و رفتاری، مشابه تغییرات ذکر شده در علائم، به خصوص برای کودکانی که تحت فشارهای مالی، رفتاری، جنسی و… بوده اند، نیز می تواند به نوعی هشدار خطر ابتلا به افسردگی باشد.

خطر افکار و اقدام به خودکشی در مبتلایان به افسردگی حاد، همواره بالا است و نباید از آن غفلت کرد. در صورتی که علائم و نشانه هایی مانند صحبت درباره خودکشی یا مرگ، وصیت کردن و خداحافظی کردن با دوستان و خانواده، بهبود ناگهانی و بی دلیل شرایط خلقی و سرخوشی در این افراد مشاهده شود، می تواند نشان دهنده خطر خودکشی در آن ها باشد.

درباره افرادی که تحت درمان افسردگی حاد قرار دارند، قطع مصرف داروها یا تغییر دز آن ها و قطع جلسات به طور ناگهانی، می تواند اثرات سوئی بر فرآیند بیماری در فرد داشته باشد.

کی باید مشاوره برویم؟ در صورتی که علائم هشدار را در خود یا یکی از نزدیکان خود مشاهده می کنید، می توانید جهت رزرو نوبت و دریافت خدمات مشاوره از کلینیک دکتر شقاق درویشی، با شماره تلفن 02188217088 تماس حاصل فرمایید.

یک دیدگاه

  1. Avatar
    سالم آوریل 13, 2023 در 3:13 ق.ظ پاسخ

    عالی بود از بس حرف دلم بود گریم گرفت ولی بعضی جاها فحشت دادم

دیدگاه خود را بنویسید

Open chat
24ساعته پاسخگوی شما هستیم