وسواس چیست ؟

وسواس و رفتار وسواسی یکی از اختلالات روانی مرسوم در دنیا می باشد و به سبب اینکه این اختلال دارای زمینه های فردی در گذشته هر شخص می باشد ، راه شناخت و درمان آن را پیچیده و پیچیده تر کرده است .

وسواس در حقیقت واکنشی نامناسبی است به اتفاقاتی که مطابق میل و اخلاقیات شخص نمی باشد و این واکنش ها کم کم نوعی ترس و فوبیا را برای شخص بوجود می آورد که نشأت گرفته از وسواس فکری و ذهنی می باشد.

انواع وسواس :

وسواس می تواند انواع مختلفی داشته باشد که در هر نوع واکنش و ری اکنشی متفاوت را در فرد به وجود میاورد .

وسواس های آلودگی فیزیکی : وسواس بر خون ، وسواس بر لکه های کثیف روی لباس و…….

وسواس بر روی میکروب ها و ویروس ها : مثل وسواس بر روی مبتلا شدن به ویروس کرونا ، وسواس بر ویروس سرما خوردگی و …..

وسواس های صوتی : حساسیت بر روی صداهای آذار دهنده یا میسوفونیا ، حساسیت و وسواس بر روی آلودگی صوتی ایجاد شده توسط ماشین ها

وسواس تقارنی : حساسیت بر اینکه همه چیز در خانه می بایست دکوراسیونی متقارن داشته باشند و از هر وسایل حداقل دو قطعه تهیه بشود ، ایجاد تعادل رنگی در دو طرف میز غذا خوری یا کتابخانه و …. که مربوط به اختلالات کمال گرایی می باشد .

وسواس افکار ممنوع یا تابو : وسواس های مذهبی و وسواس های جنسی

وسواس صدمه : ترس از صدمه زدن به خود و یا دیگران

وسواس های چک کردن : چک کردن مرتبا وسایلی که برای بیرون رفتن از خانه احتیاج می باشد.

علائم وسواس :

علائم و نشانه هایی که فرد درگیر با وسواس از خود نمایش می دهد به چند دسته رفتار مشخص تقسیم می شود و در صورت اینکه علائم وسواس به صورت طولانی و دراز مدت بر روی فردی نهادینه می شود ، امکان ابتلا شخص به وسواس تا حد زیادی تضمینی می باشد اما باز هم بر اساس تشخیص رواشناس و مشاور می توان برچسب مبتلا بودن به وسواس را به فردی اختصاص داد .

نشانه های وسواس عبارتند از :

• رفتار های تکراری مثل بررسی بیش از حد خود در آیینه
• آرایش بیش از حد
• کندن پوست از قسمت های مختلف بدن مثل لب
• رفتار های اطمینان خواهانه مثل قسم دادن
• اعمال ذهنی مثل مقایسه بیش حد شخص با دیگران
•  نگرانی های فردی در رابطه با چاق بودن و..
• مقایسه مدام خود با افراد دیگر
• مشکل مداوم با دور انداختن وسایل قدیمی و خراب شده

مثلا فردی از دور انداختن وسیله هایی که زمانی ارزش مادی و معنوی زیادی برای فرد داشته اند اما شخص به مرور زمان با انبار کردن این وسایل ناکار آمد موجب رنجش دیگران می شود .

شدت وسواس :

همواره شاخص ها و معیار های مختلفی برای تعیین میزان شدت و وخامت وسواس ارائه می گردد اما در یکی از معروفتیرین مرجع های رواشناسی و مشاوره (DSM-5) شدت وسواس را به 3 دسته تقسیم کرده است :

1- بینش خوب یا متوسط (درجه 1 ) :برای مثال فردی معتقد است که اگر در روز 30 بار اجاق گاز بازرسی نشود ، ممکن است خانه آتش بگیرد یا نگیرد .

2- بینش ضعیف ( درجه 2 ) : فرد معتقد است که اگر اجاق گاز 30 بار در روز چک نشود ، خانه احتمالا آتش خواهد گرفت .

3- عقاید هذیانی ( درجه 3 ) : فرد معتقد است اگر اجاق گاز 30 بار بررسی نشود ، خانه قطعا آتش خواهد گرفت .

بر این اساس می توان درجه وخامت و جدیت درگیر فرد با وسواس را در فردی شناخت و برای افرادی که در دسته درجه 2 یا 3 قرار خواهد گرفت در صورت عدم مراجعه به مشاور به زودی زندگی اجتماعی و فردی آنها یا تحت تاثیر شدید افکار وسواسی قرار خواهد گرفت .

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به وسواس هستند ؟

همه افراد در دنیا فارغ از هر جنسیتی و قومیتی و سنی می توانند با وسواس و افکار وسواسی درگیر بشوند اما متوسط سن درگیری با وسواس 19.5 سالگی می باشد و 25 درصد از موارد ابتلا نیز زیر 14 سال هستند .

با توجه به آمارها واطلاعات علمی اخیر دانشمندان به این نتایج رسیده اند که شروع اختلال افسردگی در آقایان در سنین پایین تری در مقایسه با زنان اتفاق می افتد . و مشخصا در بین زنان اختلال وسواس بیشتر در بعد وسواس نظافتی مثل شستن مرتب دست ها و …. اتفاق می افتد و در بین مردان اختلال وسواس بیشر در بعد فکری و خیالی اتفاق می افتد .

وسواس و سایر اختلالات روانی :

بسیاری از افرادی که به اختلال روانی وسواس دچار هستند ، وقتی به مشاور و پزشک معالج مراجعه می کنند ، علاوه بر اختلال وسواس عموما اختلالات روانی دیگری را با خود به همراه دارند .

دلیل اینکه فرد مبتلا به وسواس دارای اختلالات روانی دیگری نیز می باشد ، این است که وسواس در روح و افکار هر انسان مبتلا به آن ریشه می کند و هیچ فردی که به وسواس مبتلا است نمی تواند بگوید وسواس به روح من آسیب وارد نکرده است .

برای مثال در بین بسیاری از افراد مبتلا به اختلال روانی وسواس ، اختلال اضطراب اجتماعی و استرس نیز مشاهده می شود .

دلیل همواره همراه بودن این اختلالات با یکدیگر آن است که مثلا فردی که مبتلا به وسواس خون است همواره می هراسد که در طول روز خود با خون برخوردی نداشته باشد و همین هراس و ترس باعث می شود تا کم کم و به مرور زمان اختلال استرس و اضطراب نیز در آن فرد بوجود بیاید .

به همین دلیل اگر اختلال وسواس در همان مراحل ابتدایی درگیری کنترل بشود یه صورت مشاوره فردی می تواند از بروز چندین اختلال روانی دیگر جلوگیری نماید .

سایر اختلالات روانی که با وسواس همراه می باشد عبارت است از :

• اختلال اضطراب
• اختلال افسردگی
• اختلال گوشه گیری و انزوا
• اختلال احساس گناه
• اختلال تیک ها و حرکات قلبی
• اختلال روان پریشی
• اختلال فوبیا
• اختلال اسکیزوفونی

رایظه وسواس با خودکشی :

افکار خود کشی تقریبا در بین نیمی از افراد مبتلا به وسواس مشاهده می شود و حدود یک چهارم افراد مبتلا به وسواس اقدام به خود کشی کرده اند .

این آمار به تنهایی می تواند از جدیت درگیری فرد مبتلا به وسواس با اختلالات روانی دیگر پرده بردارد و در این مقطع نشان دهنده اهمیت درمان وسواس توسط افراد متخصص مانند رواشناسان بالینی و مشاوران نشان داده می شود .

وسواس بعد از زایمان :

وسواس بعد از زایمان در بین موارد جدید مبتلا به اختلال وسواس مشاهده شده است که 10 درصد از مبتلایان خانم بلافاصله بعد از زایمان دچار اختلال وسواس می شوند و از آنجایی که مادر بعد از متولد شدن فرزندش همراهی جدا نا شدنی دارد ، به مرور زمان باعث می شود تا مادر باعث رنجش کودک خود به طور ناخواسته بشود .

برای مثال مادر از ترس اینکه فرزندش به ویروسی مبتلا نشود ، روزانه در دفعات بسیار زیاد دست کودک خود را شست و شو می کند یا در سنین بالاتر برای ضد عفونی آنی دست کودک خود از الکل ضد عفونی کننده دست استفاده می کند .

درمان وسواس و افکار وسواسی :

دو راه اصلی برای درمان وسواس و افکار وسواسی عبارتند از :

درمان روانی وسواس

در شدت کم درگیری با وسواس با روان درمانی مشکل فرد حل خواهد شد و در درجات با شدت وخامت بیشتر با دارو درمانی یا ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی به مقابله با افکار وسواسی رفته می شود .

درمان وسواس در تعریفی جامع شامل در معرض قرار گرفتن فرد با انواع حساسیت های شخصی می باشد و پزشک روانشناس سعی می کند تا فرد را با با اشیا یا رفتار هایی که موجب واکنش شخص می شود روبرو کند تا به او با تلاش و تمرین راه مقابله با وسواس خود را نمایش دهد .

نکته ای مهم در باره دارو درمانی :

خیلی اوقات در بین مردم عادی مشاهده می شود که در ناخود آگاه ذهن خود درمان مشابهی برای درد های جسمانی و اختلالات روانی متصور می شوند .

این باور از پایه نادرست و غلط می باشد و اشتباه باور عامه آنجاست که اختلال روانی ریشه ای در افکار و روح فرد دارد و درد های جسمانی ریشه در جسم فرد دارد و هرکدام از آن ها باید در سر جای خود درمان بشود .

دارو درمانی شاید بتواند که روند درمان را بهبود ببخشد و به سرعت بازگشت به روند عادی کمک بنماید اما پزشکان و روانشناسان درمان قطعی اختلالات روانی را با مشاوره و روان درمانی می دانند .

فرد مراجعه کننده به یک روانشناس خوب با داشتن اعتمادی راسخ به پزشک روانشناس خود باید روند درمان خود را پی بگیرد و به دنبال برگشت به روند عادی زندگی خود باشد .