آسیب مغزی چیست؟

به طور کلی آسیب مغزی با نام لاتین Brain damage به آسیبی گفته می شود که به واسطه ضربه به سر و یا صدماتی نظیر سکته مغزی، باعث تخریب و یا زوال سلول های مغزی در شخص می شود که با نام صدمه مغزی نیز در میان پزشکان شناخته می شود. آسیب مغزی می تواند به طور مستقیم بر روی عملکرد مغز تاثیر بگذارد که تکان های شدید و ضربات محکم به نواحی مختلف سر، می تواند منجر به آسیب به مغز شود.

مغز، عضو حیاتی بدن انسان می باشد که آسیب های وارده بر آن نظیر سایر قسمت های بدن، بهبود پیدا نمی کند و می تواند تاثیرات مخربی بر روی عملکرد فرد داشته باشد. در واقع می توان گفت که احتمال بهبود صدمه مغزی و بازگشت عملکرد شخص به حالت گذشته، با توجه به علت ایجاد آسیب، میزان شدت ضربه و علائم فرد پس از ضربه، بستگی دارد که از بهبودی کامل تا حتی مرگ فرد، متغیر می باشد.

مغز انسان می تواند به علل گوناگون نظیر ضربه، خونریزی داخل جمجمه، عدم اکسیژن رسانی کافی، وجود برخی از عفونت ها و… با شدت های مختلف، آسیب ببیند و این آسیب و صدمه می تواند با ناهنجاری های عملکردی و یا ناهنجاری های رفتاری همراه باشد.

در این قسمت سعی داریم اطلاعات بیشتر در رابطه با آسیب مغزی، علائمی که دارد، انواع آن، علل ایجاد آن و… در اختیار شما قرار دهیم تا هر چه بهتر با صدمه مغزی آشنا شوید.

علائم آسیب مغزی:

به طور کلی آسیب مغزی، با توجه به میزان شدت آسیب، می تواند علائم فیزیکی و روانی گسترده ای بر روی شخص داشته باشد. علائم آسیب مغزی، در برخی از افراد از همان ابتدا قابل مشاهده است؛ در صورتی که در برخی از افراد با توجه به شرایط موجود، ممکن است علائم آسیب، روزها و حتی هفته ها پس از ایجاد آسیب نمایان شوند. در این قسمت علائم آسیب مغزی را با توجه به شدت آسیب دسته بندی کرده ایم و در اختیار شما قرار داده ایم. با ما همراه باشید…

علائم آسیب مغزی خفیف:

علائم فیزیکی:

• احساس سردرد و یا سرگیجه
• بر هم خوردن تعادل شخص
• حالت تهوع و در برخی از موارد استفراغ
• احساس خستگی مفرد و یا خواب آلودگی
• ایجاد مشکل در صحبت کردن

علائم حسی:

• احساس تاری دید
• ایجاد حساسیت به منابع نوری
• ایجاد حساسیت نسبت به صداها
• ایجاد تغییرات در بویایی شخص
• ایجاد تغییرات در چشایی فرد

علائم روانی:

• کاهش میزان هوشیاری و یا از دست دادن هوشیاری برای مدت کوتاه
• احساس گیجی و یا سردرگمی
• ایجاد اختلال در تمرکز
• فراموشکاری و اختلال در حافظه کوتاه مدت
• احساس اضطراب و استرس
• احساس افسردگی
• وجود مشکل در خواب به صورت پرخوابی و یا بی خوابی

علائم آسیب مغزی متوسط تا شدید:

علائم فیزیکی:

• احساس سردرد و سرگیجه به صورت مداوم و یا افزایش مداوم میزان درد در نواحی سر
• کاهش و یا از دست دادن هوشیاری به صورت کوتاه مدت و یا بلند مدت برای چند ساعت
• احساس حالت تهوع و یا استفراغ به صورت مداوم
• باز شدن بیش از حد مردمک چشم ها
• خارج شدن مایع از داخل گوش ها و یا بینی
• احساس ضعف شدید در نوک انگشتان دست و پا
• إحساس ضعف در بازوها و یا نواحی ساق پا
• از دست دادن تعادل و هماهنگی اعضا بدن
• ایجاد مشکلات شنوایی و یا دیداری
• تشنج
• ناتوانی در بیدار ماندن و یا بیدار شدن مجدد از خواب

علائم روانی:

• احساس سردرگمی شخص در امور ساده
• داشتن رفتارهای خشن و غیر عادی
• نامفهوم صحبت کردن و ایجاد اختلال در گفتار
• ایجاد برخی از اختلالات هوشیاری نظیر کما

انواع آسیب مغزی:

به طور کلی دو نوع آسیب مغزی وجود دارد: آسیب مغزی حاصل از ضربه و آسیب مغزی اکتسابی که در ادامه به بررسی و ارزیابی این دو نوع می پردازیم:

آسیب مغزی حاصل از ضربه:

آسیب مغزی حاصل از ضربه و یا به اختصار ضربه مغزی که با نام لاتین Traumatic brain injury شناخته می شود، از ضربه مستقیم یک نیرو و یا جسم خارجی به سر نشات می گیرد که منجر به جابه جایی مغز در داخل جمجمه می شود. لازم به ذکر است که در برخی از موارد شاهد ایجاد آسیب بر روی سطح جمجمه نظیر شکستگی و یا ترک خوردگی نیز هستیم.

آسیب مغزی اکتسابی:

آسیب مغزی اکتسابی که با نام لاتین Acquired brain injurry شناخته می شود، آسیبی است که در سطح سلول های مغزی ایجاد می شود. این نوع آسیب ارتباط مستقیم با فشار روی مغز دارد که این فشار می تواند نشات گرفته از وجود تومورهای مغزی و یا برخی از بیماری های خاص باشد.

چه افرادی بیشتر در معرض آسیب مغزی هستند؟

با توجه به بررسی های انجام شده بر روی افرادی که دچار آسیب مغزی شده اند، می توان گفت که با توجه به رفتارهای پر خطر مردان در سنین ۱۵ تا ۲۴ سالگی، احتمال آسیب مغزی در مردان در این بازه سنی، بیشتر است. همچنین آسیب مغزی در کودکان به ویژه کودکان زیر ۴ سال، شایع است.

به علاوه بزرگسالانی که بیش از ۶۰ سال سن دارند، بیشتر از سایر گروه های سنی در معرض آسیب های مغزی قرار دارند.

آسیب مغزی در کودکان:

آسیب مغزی در کودکان نیز بسیار شایع است. از آنجایی که کودکان و یا نوزادان نمی توانند علائم حسی و یا فیزیکی خود را بیان کنند، تشخیص این آسیب می تواند کمی دشوار باشد. در این قسمت سعی داریم علائمی که می تواند نشان دهنده وجود آسیب مغزی در کودکان و یا نوزادان باشد را شرح داده ایم. با ما همراه باشید…

• ایجاد اختلال در شیر خوردن نوزاد
• ایجاد تغییر در عادات غذایی وی
• اختلال خواب در کودک
• بی میلی نسبت به اسباب بازی ها و یا فعالیت هایی مورد علاقه کودک
• احساس غمگینی و افسردگی کودک
• گریه بیش از حد به طور مداوم
• تشنج
• کاهش میزان هوشیاری کودک

اگر کودک و یا نوزاد شما پس از وارد شدن ضربه به سر، علائم فوق را داشت، به مراکز درمانی مراجعه کنید و علائم کودک خود را با پزشک مربوطه به اشتراک بگذارید تا اقدامات لازم برای کودک شما انجام شود.

آسیب مغزی مادرزادی:

آسیب های مغزی مادرزادی، از ناهنجاری هایی در مغز کودک نشات می گیرد که از زمان تولد، این نواقص با وی همراه است. در واقع مغز جنین از ماه اول که در شکم مادر است، شروع به شکل گیری می کند و در طی نه ماه، مغز رشد کرده و به تکامل می رسد. عوامل بسیاری وجود دارد که می تواند در روند رشد و تکامل مغز و همچنین جمجمه، اختلال ایجاد کند و منجر به ایجاد آسیب های مغزی از خفیف تا شدید شود.

حال این سوال ممکن است برای بسیاری از افراد ایجاد شود که علائم آسیب مغزی مادرزادی از چه زمانی نمایان می شود؟ برای پاسخ به این سوال می توان گفت که برخی از علائم از همان بدو تولد در نوزاد قابل مشاهده است؛ اما برخی از علائم با رشد نوزاد به مرور نمایان می شود. از جمله علائم شایع در نوزادانی که دارای نواقص مغزی هستند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود برخی از اختلالات قلبی و عروقی در نوزاد
• وجود برخی مشکلات در بینایی نظیر تاری دید
• وجود برخی از نواقص در اندام های داخلی نظیر مثانه و روده
• وجود مشکل در عضلات نظیر ضعف عضلانی

عوارض آسیب های مغزی:

هر نوعی از آسیب مغزی، می تواند عوارض جبران ناپذیری به همراه داشته باشد که در برخی از موارد عوارض این عارضه می تواند کشنده باشد. در این قسمت سعی داریم عوارض ناشی از آسیب مغزی را به صورت کامل شرح دهیم.

خونریزی مغزی:

از جمله عوارض شایع آسیب مغزی، خونریزی مغزی و یا خونریزی جمجمه می باشد. از جمله علائم خونریزی مغزی می توان به احساس گیجی و خواب آلودگی شدید اشاره کرد که می تواند به محض وارد شدن ضربه به سر ایجاد شود و یا پس از چند ساعت و یا چند هفته در شخص ایجاد شود.

خونریزی مغزی، در صورت عدم جلوگیری از پیشرفت آن، می تواند کشنده باشد. به همین علت پس از وارد شدن ضربه به سر، فرد باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کند و اقدامات لازم انجام شود.

سردرد:

از دیگر علائم شایع که برای اکثر افرادی که این عارضه را تجربه می کنند، به وجود می آید، سردرد های مکرر می باشد که می تواند تا حدود یک هفته پس از ضربه به طول انجامد.

سرگیجه:

از دیگر علائمی که در بین افرادی که دچار آسیب مغزی شده اند، مشابه است، می توان به احساس سرگیجه تا مدت ها پس از وارد شدن ضربه به سر اشاره کرد.

علائم پایدار:

در برخی از افراد که درصد کمی از افراد درگیر آسیب های مغزی را در برمی گیرد، علائمی نظیر سرگیجه و سردرد به صورت مداوم در آن ها باقی می ماند. در واقع اگر این علائم بیش از حدود ۹۰ روز در فرد باقی بماند، به عنوان علائم پایدار شناخته می شود.

دلایل ایجاد آسیب های مغزی:

آسیب مغزی، می تواند به علل مختلفی اعم از عوامل ضربه ای و غیر ضربه ای، برای فرد ایجاد شود که در برخی از افراد تنها یک عامل می تواند منجر به ایجاد چنین آسیبی شود و در برخی از افراد بیش از یک عامل می تواند بر روی آسیب و صدمه مغزی تاثیر گذار باشد. در ادامه دلایل شایع آسیب های مغزی را شرح می دهیم.

عوامل ضربه ای:

• برخورد جسم سنگین با سر
• ضربه به سر توسط شخص دیگر در حین ورزش و یا درگیری
• سقوط از ارتفاع و ضربه به سر
• تصادف با وسایل نقلیه
• تکان دادن شدید نوزاد
• اصابت گلوله با سر

عوامل غیر ضربه ای:

• خفگی و یا غرق شدن در آب
• تشنج شخص
• عفونت هایی نظیر مننژیت
• مصرف بیش از حد برخی از مواد دارویی
• قرار گرفتن در مجاورت مواد سمی برای طولانی مدت
• سکته مغزی و یا سکته قلبی
• مسمویت شخص با مواد سمی و مضر
• وجود تومورهای مغزی
• وجود حملات قلبی

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر شما و یا یکی از اطرافیانتان، ضربه ای شدید به سرتان وارد شد و یا پس از ضربه شاهد برخی از علائم آسیب های مغزی بودید، لازم است که سریعا به پزشک مراجعه کنید و اقدامات لازم را برای تشخیص و در نهایت درمان آسیب های مغزی انجام دهید.

تشخیص آسیب مغزی:

اگر شخصی علائم آسیب مغزی که در قسمت های قبل گفته شد را داشت، باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کند. پس از مراجعه به مراکز درمانی، کادر درمان اقدامات لازم برای تشخیص آسیب به مغز را انجام می دهد که برای این امر از دو روش کلی استفاده می شود.

بررسی و ارزیابی عصبی:

کادر درمان با استفاده از تست های تصویر برداری نظیر سی تی اسکن و یا ام آر آی، قسمت های مختلف مغز را بررسی می کند و وجود هر گونه تورم در بافت های مغز و خونریزی را تایید و یا رد می کند.

آزمایش خون:

با توجه به نظر پزشک، از فردی که علائم آسیب مغزی دارد، آزمایش خون گرفته می شود و پس از ارزیابی آزمایش، پزشک مورد نظر اقدامات لازم برای شروع درمان و جلوگیری از پیشروی آسیب مغزی را انجام می دهد.

منابع:

mayoclinic

clevelandclinic