درمان اختلال دوقطبی

درمان اختلال دوقطبی با توجه به نوع و شدت پیشروی این اختلالات طی جلسات متعدد انجام می‌ شود . روانشناس در طی این جلسات به بررسی و ارزیابی ویژگی ها و  رفتارهای فرد مبتلا به این اختلال می پردازد تا بهترین و موثرترین طرح درمان را برای وی بیابد .

یک روانشناس خوب با تشخیص بهترین طرح درمان اختلال دو قطبی می تواند بر روی جلوگیری از پیشروی این اختلال و در نهایت مهار این اختلال بسیار موثر واقع شود . طرح درمان زمانی مفید و کارآمد است و می ‌تواند بر روی این اختلال تأثیرگذار باشد ، که در کنار دارو درمانی از روان درمانی و جلسات مشاوره استفاده شده باشد .

اختلال دو قطبی از آن دسته از اختلال ‌ها است که با گذشت زمان امکان برگشت آن وجود دارد . پس یکی دیگر از ویژگی‌ های طرح درمان موثر ، درمان و کنترل طولانی مدت بیمار است .

بسیاری از افراد با استفاده از روش ‌های درمانی اشتباه ، نه تنها باعث بهبود اختلال دوقطبی نمی ‌شوند ، بلکه باعث تشدید آن نیز می‌ شوند . ما قصد داریم شما را با شیوه های درمانی این اختلالات آشنا کنیم تا بتوانید به بهترین شکل از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنید و در نهایت آن را درمان کنید .

این محتوا توسط دکتر شقایق درویشی مطالعه و تایید شده است (این محتوا جهت آگاهی شما نسبت به درمان کمبود توجه نوشته شده است و هر گونه اقدامی ممکن است تاثیرات متفاوتی داشته باشد و باید زیر نظر مشاور (ارتباط سریع با مشاور: ۰۲۱۸۸۲۱۷۰۸۸) باشد.)

اختلال دوقطبی چیست ؟

اختلال دوقطبی از دسته اختلالات خلقی و مغزی  است که در خلق و خوی فرد ، سطح انرژی ، توانایی انجام کارهای مختلف و … تغییراتی ایجاد می کند . ابتلا به این اختلال باعث بروز نوسانات روحی و خلقی شدید همچون شیدایی و افسردگی می شود . از این رو به این اختلال افسردگی شیدایی نیز گفته می شود .

اختلال دوقطبی در چندین دوره رخ می دهد :

• افسردگی
• شیدایی یا مانیک
• شیدایی خفیف یا هیپومانیک

انواع اختلال دوقطبی :

افرادی که به اختلال دو قطبی مبتلا می شوند ، با توجه به مدت و شدت بروز دوره های افسردگی ، شیدایی و شیدایی خفیف به ۴ دسته تقسیم می شوند که مهمترین آن ها دسته اول و دسته دوم می باشد که نیاز به درمان سریع اختلال دوقطبی خود دارند .

اختلال دوقطبی نوع 1

دسته اول افرادی هستند که به اختلال دوقطبی نوع ۱ مبتلا می شوند . در این نوع ، فرد در ابتدا به یک یا چند دوره شیدایی دچار می شود و در اکثر مواقع پس از آن به یک یا چند دوره افسردگی مبتلا شود و همچنین فرد ممکن است جنون را تجربه کند .

اختلال دو قطبی نوع 2

دسته دوم افرادی هستند که به اختلال دو قطبی نوع ۲ مبتلا می شوند . در این نوع ، فرد به افسردگی شدید طولانی مدت ( چندین دوره ) مبتلا می شود و پس از آن به شیدایی خفیف یا همان هیپومانیک دچار می شود . در این نوع فرد ممکن است دیوانگی را تجربه کند . و باید هرچه سریع تر برای درمان اختلال دوقطبی اقدام کنند.

دسته سوم افرادی هستند که دارای نوسانات خلقی و روحی هستند که این نوسانات بیش از ۴ بار در طول یک سال اتفاق می افتد . این دسته از افراد به اختلال دوقطبی متناوب سریع مبتلا هستند .

توجه: افرادی که به اختلال دوقطبی متناوب مبتلا هستند ، ممکن است نوع اختلال آن ها از نوع ۱ و یا نوع ۲ باشد .

دسته چهارم افرادی هستند که دارای نوسانات خلقی و مغزی هستند اما شدت این نوسانات در حد اختلال دو قطبی نیست . این دسته از افراد به اختلال خلق ادواری مبتلا هستند .

توجه : افرادی که به اختلال خلق ادواری مبتلا هستند ، بهتر است هر چه سریع تر درمان شوند ، چرا که در صورت عدم درمان ممکن است فرد به اختلال دو قطبی مبتلا شود .

تشخیص اختلال دو قطبی:

تشخیص اختلال دو قطبی و درمان به موقع این اختلال، می تواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند تا زندگی سالمی داشته باشند. برای تشخیص اختلال دو قطبی، فرد در وهله اول باید به یک روانشناس و یا مشاور مراجعه کند. روانشناس با تکیه بر دانش خود، سعی می کند با انجام معاینات جسمی و برگزاری جلسات مشاوره، علائم فرد را از جنبه های مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.

روانشناسان، با در نظر گیری شرایط زندگی شخص در حال حاضر و در زمان کودکی وی، سوابق بیماری های روانی شخص، تجربیات شخصی او و سوابق خانوادگی شخص، این اختلال را تشخیص می دهند. پس از تشخیص این اختلال، روانشناس و یا درمانگر، با توجه به شدت پیشرفت بیماری، درمان مناسب بیمار را تشخیص می دهد و سپس وارد مرحله درمان می شود.

از جمله نکات حائز اهمیت در رابطه با تشخیص اختلال دو قطبی، می توان به این موضوع اشاره کرد که بهتر است این اختلال هر چه سریع تر در دوران نوجوانی تشخیص داده شود تا فرایند درمان سریع تر و موثرتر باشد.

علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان:

به طور کلی تشخیص اختلال دو قطبی از سایر اختلالات و یا نوسانات اخلاقی و رفتاری که کودکان در برهه های مختلف زندگیشان تجربه می کنند، می تواند امری دشوار برای روانشناسان و درمانگران باشد. علائم اختلالات مختلف نظیر افسردگی و یا اختلال دو قطبی در کودکان و بزرگسالان با یک دیگر متفاوت است و ممکن است که کودک دوره هایی را تجربه کند که در آن هیچ گونه علائمی ندارد و اختلال وی نهان است.

با توجه به تحقیقاتی که بر روی کودکان درگیر اختلال دو قطبی انجام شده است، به علائم مشابه در میان کودکان می رسیم. از جمله علائم اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان می توان به نوسانات خلقی شدید آن ها اشاره کرد. لازم به ذکر است که این نوسانات خلقی با نوسانات خلقی عادی کودکانه کاملا متفاوت است.

اختلال دو قطبی و بارداری:

به طور کلی در دوران بارداری، مادر تغییرات جسمی و روحی بسیاری را تجربه می کند. لازم به ذکر است که اختلالات روانی، در صورتی که درمان نشده باشند، می توانند در دوران بارداری بدتر شوند و علائم و عوارض آن ها افزایش پیدا کنند. اختلال دو قطبی نیز همچون سایر اختلالات، می تواند در دوران بارداری، حادتر شود. به همین علت لازم است که مادرانی که درگیر اختلال دو قطبی هستند، تحت نظارت روانشناس قرار گیرند.

علائم اختلال دوقطبی 

به طور کلی می توان گفت اگر در طول زندگی خود با فردی روبه‌ رو شدید که چند روز بسیار غمگین و افسرده هستند و چند روز بسیار پر انرژی و خوشحال هستند ، می توان گفت که آن فرد به احتمال زیاد به اختلال دوقطبی مبتلا است .

از علائم افراد مبتلا به دو قطبی در دوره افسردگی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• احساس اندوه و ناراحتی که با اتفاقات خوب از بین نمی رود
• عدم لذت بردن و احساس خوشنودی کردن از چیزهایی که قبلا از آن ها لذت می بردند
• گریه های شدید
• احساس بی قراری و استرس متداوم
• زودرنجی های بی دلیل
• فرار از جمع و میل به تنها بودن
• نداشتن تمایل برای انجام امور روزانه و کارهای مختلف
• نداشتن عزت نفس و احساس پوچی و بی ارزشی کردن
• عدم تمرکز و دقت
• عدم توانایی تصمیم گیری
• کاهش وزن
• وجود مشکل و گاهی بروز اختلال در هنگام خوابیدن
• عدم تمایل به برقراری رابطه جنسی

از علائم افراد مبتلا به دو قطبی در دوره شیدایی می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• انرژی بسیار زیاد
• سرشار از ایده های مهیج
• احساس بهتر بودن و برتری نسبت به بقیه افراد
• افزایش تمایل به رابطه جنسی
• عدم توانایی در خوابیدن در زمان مناسب و به اندازه کافی
• خرج کردن غیر معقول
• صمیمی شدن سریع با افراد
• تند حرف زدن
• رفتارهای نامعقول و تصمیم گیری بی فکر
• جنب و جوش زیاد

دلایل بروز اختلال دوقطبی چیست ؟

محققان پس از تحقیقات بسیار زیاد به این نتیجه رسیده اند که هیچ دلیل قطعی برای بروز اختلال دوقطبی وجود ندارد . اما عواملی همچون ژنتیک ، وراثت و ساختار مغز می‌ تواند در بروز این اختلال موثر باشد . در این قسمت به توضیح مختصر این دلایل می ‌پردازیم :

ساختار مغز : به طور کلی ساختار مغز افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا هستند ، با ساختار مغز افراد سالم تفاوت های بسیار زیادی دارد .

ژنتیک : در افرادی که ژن های معین دارند ، احتمال ابتلا به اختلال دوقطبی بیشتر است .

وراثت : افرادی که خانواده درجه یک آن ها به اختلال دوقطبی مبتلا هستند ، بیشتر در خطر ابتلا به این اختلال قرار می گیرند .

درمان اختلال دو قطبی با دارو و بدون دارو :

همان طور که در بخش اول گفته شد ، اختلال دو قطبی از آن دسته اختلال ها است که با گذشت زمان امکان برگشت دارد و درمان آن می ‌بایست مداوم در طول عمر فرد انجام شود . درمان اختلال دوقطبی می بایست با دارو درمانی ، روان درمانی و جلسات مشاوره فردی انجام شود . در این قسمت سعی داریم شما را با روش های درمان این اختلال آشنا کنیم :

درمان اختلال دوقطبی با استفاده از دارو :

این روش درمان اختلال دوقطبی از روش های قدیمی و سنتی محسوب می‌ شود که معمولاً در ابتدای شروع بیماری با توجه به شدت و نوع اختلال برای بیمار تجویز می‌ شود . داروهایی که برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌ شود ، شامل داروهای تثبیت کننده حالت ، خلق و خوی بیمار ، داروهایی برای جلوگیری از افسردگی ( ضد افسردگی ) و داروهای بر جلوگیری از روان پریشی می‌ شود . این داروها برای بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی تجویز می شود .

اما در رابطه با بیمارانی که به افسردگی شیدایی مبتلا هستند باید توجه بیشتری داشت چراکه در صورت استفاده از داروهای ضد افسردگی ، بیماری فرد در زمان شیدایی تشدید پیدا می‌ کند . پس می ‌بایست در تجویز داروهای ضد افسردگی دقت بسیار زیادی کرد . به طور کلی داروهایی که برای درمان یک بیمار مبتلا به اختلال دو قطبی تجویز می ‌شود به صورت زیر می باشد :

داروهای تثبیت کننده خلق :

این داروها اغلب برای کنترل دوره های شیدایی ، دوره های افسردگی ، برای جلوگیری از شدت گرفتن دوره شیدایی و همچنین برای جلوگیری از بروز رفتارهای دیوانه وار استفاده می شود . از دیگر داروهای تثبیت کننده خلق می توان به داروهای ضد تشنج اشاره کرد . داروهای ضد تشنج می بایست به همراه داروهای تثبیت کننده خلق تجویز شود . با این تفاوت که داروهای ضد تشنج باید برای زمان کوتاهی مصرف شود اما مصرف سایر داروها ممکن است برای چندین سال به طول انجامد .

داروهای ضدافسردگی :

این دسته از داروها می بایست در کنار داروهای تثبیت کننده خلق استفاده شود تا اختلالات مربوط به افسردگی را درمان کند(علائم افسردگی) و منجر به تغییر در روحیه فرد مبتلا به اختلال دو قطبی شود .

داروهای ضد روانپریشی :

این دسته از داروها برای برخی از بیماران به منظور کنترل دوره های افسردگی و دوره‌ های شیدایی استفاده می ‌شود . همچنین این دسته داروها برای جلوگیری از نوسانات روحی نیز استفاده می شود .

با توجه به وضعیت خاص بیماران ، روانپزشک می‌بایست داروهایی متناسب با وضعیت بیماران را تجویز کند . به عنوان مثال :

در صورتی که فرد خوابی مناسب و مفید نداشته باشد ، می بایست برای وی داروهای آرام بخش تجویز شود .( نکته : این داروها نباید در طولانی مدت استفاده شود چرا که می تواند اعتیاد آور باشد )

در تجویز دارو برای زنان باردار نیز می بایست بسیار دقت شود . چرا که داروهای تثبیت کننده خلق می تواند بر روی جنین تاثیر مستقیم بگذارد .

توجه : بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی می بایست هر چند وقت یک بار به پزشک خود مراجعه کنند . چرا که ممکن است تغییراتی در درمان آن ها رخ دهد و دوز داروهایشان تغییر کند .

درمان اختلال دوقطبی بدون دارو :

روان درمانی می بایست در کنار دارو درمانی برای بیمار تجویز شود . روان درمانی باعث می شود که فرایند درمان سریع تر و راحت تر پیش رود . روان درمانی در جلسات متعدد برای بیمارانی که بستری هستند و یا درمان به صورت سرپایی دارند ، استفاده می ‌شود . این شیوه درمان اختلال دوقطبی به بیماران کمک می‌ کند تا شیوه زندگی خود را بهبود دهند و برنامه ای منظم برای زندگی داشته باشند . روان درمانی شامل خانواده درمانی و درمان بین فردی نیز می شود .

خانواده درمانی : خانواده درمانی یکی از مهم ترین آیتم های روان درمانی می باشد . زمانی که اعضای خانواده فرد مبتلا به اختلال دوقطبی تحت آموزش های روان درمانی قرار می گیرند ، باعث می شود ، قبل از آن که بیماری فرد عود کند ، آن را تشخیص دهند و برای درمان آن اقدام کنند و از پیشروی این اختلال جلوگیری کنند . همچنین به کاهش حالت های پریشانی فرد بیمار کمک می کند .

درمان بین فردی : این درمان به رفتارهای اجتماعی و بین فردی بیمار کمک می کند تا بتواند رابطه ای درست و دوستانه با اطرفیان خود و جامعه داشته باشد . همچنین این شیوه ی درمان به بیمار کمک می کند تا بیمار برنامه روزانه و برنامه خواب مناسب برای خود تنظیم کند .

شوک درمانی برای اختلال دو قطبی :

در بعضی از موارد خاص که فرد مبتلا به اختلال دوقطبی در شرایطی خاص و بحرانی قرار دارد ، به عنوان مثال یک زن باردار باشد یا فردی باشد که قصد خودکشی دارد ، از روش جدید و مدرن شوک درمانی استفاده می شود . شوک درمانی به فرد کمک می کند تا علائم و نشانه های افسردگی و شیدایی کاهش چشم گیری پیدا کند .

منابع:

nimh.nih.gov   .   mayoclinic.org .   nhs.uk