اختلال کمبود توجه

اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder یا ADHD)، یک اختلال روانیِ عصبی-رشدی مزمن است که معمولاً در دوران کودکی آغاز می‌شود و ممکن است در دوران بزرگسالی نیز ادامه یابد. و در پسران شایع تر از دختران است. کمبود توجه، بیش فعالی و نقص کنترل تکانه، سه نشانه اصلی این اختلال هستند که باعث بروز اختلال در عملکرد، توسعه و پیشرفت فرد مبتلا می‌شوند. ADHD به‌عنوان یک اختلال روانی جدی، در همه موارد، نیازمند دریافت اقدامات درمانی مناسب است!

ADHD بر توانایی‌ها، دقت، تمرکز، یادگیری و فعالیت بدنی فرد اثر گذاشته و باعث بروز اختلال در آن‌ها می‌شود. اختلال کمبود توجه، شایع ترین اختلال رفتاری در کودکی و سن بلوغ است که ۳ تا ۵ درصد کودکان، پیش از سن ۷ سالگی، به آن مبتلا می‌شوند.

اگر این اختلال به‌درستی درمان نشود، ممکن است که خطرناک باشد!

تحقیقات نشان داده است که ۲۵ تا ۴۰ درصد زندانیان به این اختلال مبتلا هستند و آن را درمان نکرده اند اما قابل کنترل است و بهتر است درمان شود.اختلال کمبود توجه با افزایش سن بهتر میشود اما گاهی در بزرگسالی نیز ممکن است ادامه پیدا کند.

عزت نفس پایین، افسردگی ، اضطراب اجتماعی و مصرف مواد مخدر در بزرگسالان مبتلا به اختلال کمبود توجه شایع تر است و حدود ۲تا ۵ نفر از هر صد کودک دبستانی‌ به آن مبتلا هستند.

ژنتیک و ارث در این اختلال نقش مهمی دارند.برخی اوقات حاملگی و زایمان و زمان پس از آن به مغز صدماتی وارد میکنند که باعث بروز این اختلال میشود.اختلال کمبود توجه نوعی اختلال روانی است که بر تمامی کارهای روزمره و ساده تا کارهای پیچیده تر اثر میگذارد.به عنوان مثال کودکی که به اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی دچار است خیلی راحت با محرک های محیطی حواسش پرت میشود و نمیتواند درس بخواند،صبر و طاقت ندارد و بسیار عجول است.ممکن است در حین صحبت افراد،کلام افراد را قطع کند.

این بیش فعالی ها بر روی روان فرد اثر میگذارد و باعث تغییر حالاتی در کودکان میشود که احتمالا غیرقابل کنترل است.

این محتوا توسط دکتر شقایق درویشی مطالعه و تایید شده است (این محتوا جهت آگاهی شما نسبت به اختلال کمبود توجه نوشته شده است و هر گونه اقدامی ممکن است تاثیرات متفاوتی داشته باشد و باید زیر نظر مشاور (ارتباط سریع با مشاور: ۰۲۱۸۸۲۱۷۰۸۸) باشد.)

تشخیص اختلال کمبود توجه:

بیماری اختلال کمبود توجه بیماری پیچیده ای است که معمولا تشخیص داده نمیشود اما راههایی وجود دارد میتوانند کمک کننده باشند.

افرادی که در سنین کودکی و‌ نوجوانی هستند میتوانند به سرویس های خدمات سلامت روان کودکان و نوجوانان (CAMHS) و روانشناس نوجوان مراجعه کنند.

تشخیص افتراقی اختلال کمبود توجه:

اختلال انفجاری متناوب:

ADHDو اختلال انفجاری متناوب در سطح بالایی از تکانشگری سهیم هستند.افرادی که به اختلال کمبود توجه مبتلا هستند پرخاشگری جدی ای ندارند ولی افرادی که به اختلال انفجاری متناوب مبتلا هستند پرخاشگری بسیاری در آنها دیده میشود و در کودکی به ندرت دیده میشود.

اختلال نافرمانی و لجبازی:

افراد مبتلا به این اختلال معمولا در برابر کارهای شخصی مقاومت نشان میدهند.رفتارهایشان با خصومت و منفی گرایی مشخص میشود.

برخی افراد مبتلا به ADHD لجبازی و نگرش های نافرمانی پرورش میدهند و اهمیت آنها را دست کم‌ میگیرند و این تشخیص افتراقی را پیچیده تر میکند.

اختلال یادگیری خاص:

کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند به دلیل بی علاقگی و اشتیاقی و توانایی های کم بی توجه به نظر برسند.

اختلال عصبی رشدی:

در ADHD فعالیت حرکتی زیادی دیده میشود که باید از فعالیت حرکتی در اختلال حرکت قالبی و اختلال طیف اوتیسم متمایز شود.

در اختلال حرکت قالبی رفتارهای حرکتی ثابت هستند اما ADHDیا همان اختلال کمبود توجه با بی قراری همراه است.

اختلال ناتوانی عقلی:

علائم اختلال کمبود توجه در کودکانی که در محیط هایی که با توانایی عقلانی آنها سازگار نیست تحصیل میکنند،شایع تر است.تشخیص ADHD نشان میدهد که بی فعالی بیش از سن عقلی است.

اختلال اضطرابی:

اختلال کمبود توجه با اختلال اضطرابی نشانه های مشترکی دارد‌.افراد مبتلا به ADHD سریع جذب فعالیتهای جدید و لذت بخش میشوند به همین علت بی توجه به نظر میرسند اما این بی توجهی با بی توجهی ناشی از نگرانی که در اختلال اضطرابی دیده میشود متفاوت است.

اختلال طیف اوتیسم:

افرادی که به اختلال کمبود توجه و‌اختلال طیف اوتیسم مبتلا هستند نشان دهنده بی توجهی و کژکاری اجتماعی هستند.

کژکاری اجتماعی که در افراد مبتلا به ADHDدیده میشود باید از بی تفاوتی و انزوا در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم متمایز شود.

_اختلال دو قطبی:افراد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است افزایش فعالیت و تمرکز ضعیف داشته باشند که این علائم دائم نیستند.

کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه در طول روز تغییرات زیادی از خود نشان میدهند که باید بیشتر از ۴ روز ادامه پیدا کند تا به عنوان شاخص بالینی اختلال دو قطبی شناخته شود.ADHDدر کودکان و نوجانانی که خشم و بیش فعالی دارند شایع است اما اختلال دو قطبی در کودکان به ویژه کودکان پیش دبستان نادر است.

اختلال شخصیتی:

متمایز کردن اختلال کمبود و خودشیفتگی توجه در بزرگسالان بسیار دشوار است.

ADHDبا ترس رها شدن ،دودلی و دیگر ویژگیهای اختلالات شخصیت تعیین نمیشود.

علت اختلال کمبود توجه:

در حال حاضر دلایل کاملا مشخصی برای ADHDوجود ندارد اما شواهد نشان داده اند که ژنتیک نقش بسیار مهمی در این اختلال دارد و از والدین به کودکان منتقل میشود. عامل ژنتیکی بیشتر در پدران کودکانی که دچار این اختلال هستند دیده میشود ولی عوامل محیطی نیز اثر زیادی دارد که در پسران سه برابر دختران شایع تر است.

تحقیقات نشان داده است که در بین دو قلوها اگر یکی از دو قلوها به اختلال کمبود توجه مبتلا باشد،۸۲٪ احتمال دارد که قل دیگر نیز مبتلا شود.

کمبود توجه،بیش فعالی،تکانش گری از سه نشانه های اصلی این اختلال هستند.

در مغز انسان سلول های به نام neutrotronsmittersوجود دارد که وظیفه آنها ارسال پیام به مغز و بالعکس است و این سلول ها با ماده ای به نام دوپامین بخش تمرکز ذهن را تحریک میکنند که با کاهش این ماده تمرکز ذهن دیگر تحریک نمیشود و‌ به این صورت بروز اختلال کمبود توجه در افراد شایع تر میشود.

علائم اختلال کمبود توجه:

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند،افرادی کم توجه،بیش فعال،پرتحرک هستند و از خودشان رفتارهای ناگهانی و آنی بدون فکر کردن انجام میدهند.این افراد قدرت و تمرکز زیادی ندارند و فراموش کار هستند و نمیتوانند برنامه ریزی خوبی برای زندگیشان داشته باشند.

افرادی که دچارADHDهستند نمیتوانند به صحبتهای دیگران با دقت گوش دهند و‌ دائم حرف دیگران را قطع میکنند.این افراد بسیار عجول و بی حوصله هستند و اصلا تحمل انتظار کشیدن را ندارند و سریع به هر چیزی واکنش نشان میدهند به عنوان مثال سریع عصبانی میشوند و از کوره در میروند.

این افراد با افزایش سن بهتر میشوند به طوری که درصد کمی از علائم باقی میماند که افراد بزرگسال بسیار بی قرار هستند و رایج ترین سن بهبودی ۱۲تا۲۰ سالگی است.

چه کودکانی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال کمبود توجه هستند؟

با توجه به بررسی های انجام شده بر روی کودکان درگیر اختلال کمبود توجه، این نتیجه کسب شده است که برخی از عوامل وجود دارد که احتمال ابتلا کودکان به اختلال کمبود توجه را افزایش می دهد. در این قسمت عوامل تاثیر گذار بر روی این اختلال را مورد بررسی قرار می دهیم:

کودکان نارس:

در کودکانی که قبل از هفته سی هفتم بارداری به دنیا می آیند و به اصطلاح تولد نارس دارند، احتمال ابتلا به اختلال کمبود توجه بالاتر است.

کمبود وزن:

احتمال ابتلا به اختلال کمبود توجه در نوزدانی که با وزن پایین به دنیا می آیند، بیشتر از سایر نوزادان است.

اعتیاد مادر:

اختلال کمبود توجه در نوزدانی که مادر در دوران بارداری، اعتیاد به مصرف مواد مخدر و یا الکل داشته است، بیشتر از سایر نوزادان است.

مشکلات تغذیه نوزاد:

برخی از کودکان در هفته های اول تولدشان، درگیر مشکلات تغذیه و خوراک هستند که این امر می تواند احتمال ابتلا به اختلال کمبود توجه را در کودک افزایش دهد.

علائم اختلال کمبود توجه در کودکان:

به طور کلی علائم کمبود توجه در کودکان و نوجوانان به خوبی قابل تشخیص است. معمولا علائم ابتلا به اختلال کمبود توجه در موقعیت های مختلف تا قبل از ۶ سالگی نمایان می شود و این اختلال به راحتی قابل تشخیص است.

از جمله علائم شایع اختلال کمبود توجه در کودکان و نوجوانان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

این کودکان دامنه توجه کمی دارند و به راحتی تمرکز خود را از دست می دهند.
کودکانی که کمبود توجه دارند، عموما فراموشکار هستند و مدام دچار اشتباهاتی می شوند که از بی دقتی نشات می گیرد.
این کودکان در انجام کارهای خسته کننده و کارهای زمان بر، عموما ناتوان هستند.
از دیگر علائم شایع کودکان درگیر کمبود توجه، می توان به مشکلات آن ها در سازماندهی کردن فعالیت های خود و ناتوانی آن ها در برنامه ریزی، اشاره کرد.
این کودکان در گوش دادن موثر به حرف ها، ناتوان هستند و بر روی صحبت ها تمرکز ندارند.
کودکان درگیر اختلال کمبود توجه، مدام در حال ایجاد تغییر وضعیت خود و وظایف خود هستند.

اگر کودکتان دچار این علائم است بهتر است هرچه سریع تر برای درمان روانشناسی اقدام کنید و از روانشناس کودک در این زمینه کمک بگیرید چرا که با کمک مشاور و روانشناسان حوزه کودک میتوانید از بروز اختلالات جدی تر در بزرگسالی کودکتان جلوگیری کنید.

گروه بندی اختلال کمبود توجه(ADHD):

ADHDبه سه دسته تقسیم‌ میشود:

۱.ADHD-I(اختلال نقص توجه)

۲.ADHD-HI(رفتارهای ناگهانی)

۳.ADHD-C

مدل دکتر ایمن :

کلینیک ایمن برای تشخیص و درمان بر اساس شناخت بیماریها بر پایه اسکن مغزی یک کلینیک بین‌ رشته ای دارد.

اختلال کمبود توجه بر اساس مدل دکتر ایمن به ۷ نوع تقسیم میشود:

classic ADD
Inattentive ADD
Over-focused ADD
temporal-lob ADD
limbic ADD
king of fire ADD
Anxious ADD

درمان اختلال کمبود توجه:

درمان سریع و قطعی برای اختلال کمبود توجه وجود ندارد اما راههای هستند که به کمک آنها میتوان این بیماری را کنترل کرد و علائم آن را کاهش داد.روشهای رایج توسط پزشکان استفاده از دارو،روان درمانی و به کارگیری برخی روشهای جدید است.افراد بیمار نباید سرخود دارویی مصرف کنند بلکه مصرف دارو باید زیر نظر پزشک باشد.درمان دارویی ADHD بر اساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک است.

متیل فنیدیت(ریتالین)و دگزامفتامین و آمفتامین از جمله داروهایی هستند که برای درمان این اختلال به کار میروند و سریع اثر میکنند ولی اثرشان در طول شبانه روز از بین میرود.به نظر میرسد داروهای محرک به ایجاد تعادل و تقویت سطح مواد شیمیایی مغزی موسوم به انتقال دهنده های عصبی کمک میکند. داروهایMAOIs و آتوموکستین از داروهای غیرمحرک هستند و چندین هفته طول میکشد تا اثرشان را نشان دهند و عوارضی مانند دل درد دارند.از دیگر داروها میتوان به داروهای ضدافسردگی و بوپروپیون اشاره کرد.نوع و مقدار مصرف هر دارو برای هر فردی متفاوت است و در صورت بروز هرگونه عوارض جانبی بهتر است سریع به پزشک مراجعه کنید.

درمان های غیر دارویی عبارتند از کاردرمانی،گفتاردرمانی،درمان های شناختی رفتاری و درمان های خانگی.برخی از کودکان از طریق بازی درمانی،درمان میشوند.بازی درمانی به کودکان مهارت های شناختی و رفتاری را آموزش میدهد و به آنها این اختیار را میدهد که از این طریق مشکلاتشان را بازگو کنند.

درمان های شناختی رفتاری به شما کمک میکند تا راههایی تا راه هایی پیدا کنید که بتوانید زندگی بهتری داشته باشید و اضطراب و نگرانی و افکار منفی را از خودتان دور کنید.

روش های خانگی در برخی افراد بسیار کمک کننده و مفید بوده.اگر شما به اختلال کمبود توجه مبتلا هستید خودتان نیز میتوانید به خودتان کمک کنید.

سعی کنید که درباره این اختلال اطلاعات بیشتری به دست آورده ، به روانشناس مراجعه کنید و اصلا از این بیماری فرار نکنید.

با اطرافیانتان از جمله خانواده و دوستانتان درباره مشکلاتتان صحبت کنید و کمک بگیرید.

به آینده و اهدافتان فکر کنید.دائم به خودتان یادآوری کنید که چه توانایی هایی دارید و از مواردی که برایتان سخت است یا کسانی که به شما استرس منتقل میکنند دوری کنید یا مثلا به موسیقی های آرامش بخش گوش دهید.

حتما یک برنامه ریزی دقیق داشته باشید.طبق برنامه به همه کارهایتان نظم ببخشید و کارهارا عملی کنید.

به خودتان و سلامتیتان بیشتر اهمیت دهید.

زمانی را به ورزش کردن سپری کنید یا قدم بزنید.

به تغذیه تان بیشتر اهمیت دهید و سعی کنید به جای تنقلات از خوراکی ها و غذاهای مفید استفاده کنید.

این نکته را به یاد داشته باشید که در هیچ صورتی اعتماد به نفس خود را از دست ندهید و خودتان را دست کم نگیرید بلکه به خودتان افتخار کنید چرا که این شما هستید که دارید به خودتان کمک میکنید.

اگر با هیچکدام از این راهها درمان نشدید بهتر است که دیگر به پزشک مراجعه کنید و تمام مشکلات و علائمتان را در میان بگذارید.

منابع:

https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/symptoms/

https://www.nhs.uk/conditions/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/

سوالات متداول

اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی چه زمانی می تواند خطرناک باشد؟

بیش فعالی، به تنهایی ممکن است اختلال خطرناکی نباشد و در برخی موارد با افزایش سن کودک، علائم آن کاهش می یابد. با این با توجه به تفاوت علائم در افراد مختلف، در صورت وجود علائم شدیدی چون پرخاشگری، نقص توجه شدید، عدم توانایی در انجام فعالیت های روزمره و… مراجعه به درمانگر لازم است. علاوه بر این، عدم توجه به علائم بیش فعالی،می تواند نتایج منفی در بزرگسالی برای فرد به همراه داشته باشد.

چگونه می توان از بروز بیش فعالی جلوگیری کرد؟

اگرچه که اختلال کمبود توجه، با ویژگی های ارثی و زمینه های خانوادگی، ارتباط تنگاتنگ دارد، با این حال، توجه به محیط خانواده و اتخاذ شیوه های تربیتی صحیح، می تواند در کاهش احتمال و کاهش علائم کودکان موثر واقع شود.

آیا می توان اختلال کمبود توجه را بدون استفاده از داروها درمان کرد؟

تجویز داروها، تنها در شرایط خاص و توسط درمانگر تجویز می گردد و استفاده خودسرانه آن ها به منظور درمان کودکان به هیچ وجه توصیه نمی شود. با این حال، این تنها راه درمان بیش فعالی نیست و روش های دیگری چون کار درمانی، بازی درمانی، آموزش های ویژه و جایگزین و… می تواند کمک شایاینی به درمان آن ها کند.

اختلال کمبود توجه