اختلال شخصیت مرزی:

یکی از انواع اختلال های شخصیتی، اختلال شخصیت مرزی می باشد که فرد مبتلا، در کنترل احساسات خود ناتوان است و ناپایداری هیجانی دارد. این اختلال می تواند تمامی جوانب زندگی یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد و حتی در کلیت زندگی وی خلل ایجاد کند. به همین علت افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی هستند، باید فورا تحت درمان قرار گیرند.

به طور کلی اختلال شخصیت مرزی، همچون سایر اختلال های روانی نظیر افسردگی و اضطراب، برای بسیاری از افراد شناخته شده نیست و بسیاری از افراد از علائم و نشانه های این اختلال آگاهی کافی و لازم را ندارند.

از آنجایی که این اختلال به درستی تشخیص داده نمی شود؛ رفتارهای نادرست اطرفیان نظیر خانواده و دوستان، می تواند تاثیر منفی داشته باشد و در نتیجه این بیماری تشدید پیدا کند.

به همین علت در این مقاله سعی دارم اختلال شخصیت مرزی را به صورت کامل مورد بررسی و ارزیابی قرار دهم، علائم و نشانه های این بیماری را معرفی کنم و در نهایت نحوه درمان این اختلال را مورد بررسی قرار می گیرد. با من شقایق درویشی، روانشناس و مشاور، در این مقاله همراه باشید…

 

اختلال شخصیت مرزی چیست؟

همان طور که گفته شد، اختلال شخصیت مرزی از جمله بیماری های روانی و شخصیتی محسوب می شود که شخصیت فرد را از جوانب گوناگون تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی شخصیت، یک الگوی رفتاری و احساسی محسوب می شود که دائمی و ثابت می باشد.

بنا به دلایل گوناگون، ممکن است اختلالاتی در شخصیت یک فرد، ایجاد شود. اختلال ها روانی، شامل چندین دسته می شوند که اختلال شخصیت مرزی در دسته گروه B قرار می گیرد.

اختلال شخصیت مرزی یا همان BPD نوعی اختلال روانیست که فرد مبتلا نوسانات خلقی را تجربه می کند و از نظر روانی و عاطفی ثبات ندارند. به طور کلی افراد درگیر اختلال شخصیت مرزی در روابط و احساسات خود چه با اطرفیان و چه با شریک زندگی خود بی ثبات هستند و در بسیاری از موارد در زندگی مشترک خود. درگیر مشکلات بسیاری می شوند که در برخی از موارد به شکست و طلاق عاطفی ختم می شود.

این دسته از افراد مدام احساس اضطراب و استرس را تجربه می کنند و از اینکه اطرفیانشان را دل سرد کنند هراسان هستند.

تشخیص اختلال شخصیت مرزی از جمله اقدامات حیاتی و واجب تلقی می شود؛ چرا که رفتار اطرفیان می تواند بر روی تشدید بیماری تاثیر گذار باشد. در واقع این افراد به علت نوسانات خلقی و احساسی که دارند، از جانب دیگران طرد می شوند و به انزوا کشیده می شوند که این امر می تواند منجر به ایجاد سایر اختلال ها نظیر اختلال افسردگی در فرد شود.

 

ریشه یابی اختلال شخصیت مرزی:

حال که با اختلال شخصیت مرزی تا حدی آشنا شده اید، سعی داریم این اختلال را ریشه یابی کنیم. برای ریشه یابی اختلال شخصیت مرزی باید گذشته فرد مبتلا را کنکاش کنیم؛ چرا که عمده اختلالات شخصیتی ریشه در گذشته فرد دارند. در ادامه علل بروز اختلال شخصیت مرزی را مورد بررسی قرار می دهیم:

• خانواده: به طور کلی احتمال ابتلا به اختلال شخصیت مرزی در افرادی که والدین شاغل داشته اند، والدینشان طلاق گرفته اند (به اصطلاح کودکان طلاق هستند)، مورد بی توجهی والدین قرار گرفته اند و یا حس طرد شدگی را تجربه کرده باشند، بیشتر است.
• ژنتیک: اختلال شخصیت مرزی می تواند ارثی باشد. در تحقیقاتی که بر روی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی انجام شده است، در برخی از موارد مادر و یا پدر فرد مبتلا نیز به این بیماری مبتلا هستند.
• ناهنجاری های مغزی: اختلال شخصیت مرزی ممکن است به علت وجود برخی از ناهنجاری های مغزی نظیر کمبود و یا عدم ترشح هرمون سروتونین و یا سایر هرمون ها ایجاد شود.

 

علائم اختلال شخصیت مرزی:

پس از بررسی هایی که بر روی افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی انجام شده است، تمامی مبتلایان علائم و نشانه های مشابهی دارند. علائم اختلال شخصیت مرزی، از ابتدا در دوران کودکی فرد نمایان می شود و با گذشت زمان و افزایش سن، این علائم تشدید می شوند.

به همین علت در این قسمت تمامی علائم و نشانه های این اختلال را مورد بررسی قرار داده ایم تا با این اختلال بهتر آشنا شوید. در صورت مشاهده هر یک از این علائم در خود و یا اطرافیان، لازم است هر چه سریع تر جهت درمان اقدام کنید؛ چرا که در صورت عدم درمان، این بیماری حاد می شود و روند درمان طولانی تر می شود.

ترس از تنها ماندن و طرد شدگی:

ترس از طرد شدگی، احساسیست که هر فرد ممکن است در طول زندگی خود آن را تجربه کند و می تواند موجب ناراحتی شخص شود. در حالی که احساس ترس از تنها ماندن و طرد شدگی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به گونه ایست که فرد به شدت تحت فشار قرار می گیرد، رفتارهای پر تنش از خود نشان می دهد و مدام درگیر اضطراب و استرس های شدید به علت طرد شدگی هستند.

از آنجایی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، ثبات عاطفی و رفتاری ندارند، از جانب اطرافیان خود طرد می شوند و در این صورت سعی می کنند از هر راه و روشی استفاده کنند که فرد را از رفتن منصرف کنند و برای این منظور به هر کاری دست می زنند.

احساسات شدید و ناپایدار:

احساسات افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، بسیار شدید بوده و عموما ترکیبی از احساسات را در شرایط مختلف تجربه می کنند. به عنوان مثال فرد مبتلا به این اختلال، ممکن است ترکیبی از غم، ناراحتی، اضطراب، پرخاشگری و عصبانیت را در یک لحظه تجربه کند و در صورتی که مشکل وی حل نشود، این احساسات تا ساعت ها باقی می ماند.

همچنین افراد مبتلا به این اختلال، نوسانات عاطفی دارند و به سرعت احساسات و عواطفشان در حال تغییر است.

نداشتن روابط سالم و ماندگار:

از اصلی ترین علائم و‌ نشانه های اختلال شخصیت مرزی، می توان به نداشتن روابط بین فردی سالم و ماندگار اشاره کرد. در واقع افراد مبتلا به این اختلال نمی توانند روابط بین فردی ماندگاری چه با اطرافیان و چه با خانواده خود داشته باشند.

همچنین در صورت داشتن روابط بین فردی، روابطی پر فراز و نشیب را تجربه می کنند. چرا که نمی توانند رفتاری مناسب با سایر افراد برقرار کنند.

نداشتن درک صحیح از شخصیت خود:

این دسته از افراد درک صحیحی از شخصیت خود ندارد و در شرایط و زمان های مختلف شخصیت خود را به گونه ای متفاوت توضیح می دهند. این افراد نمی توانند هدف گذاری صحیحی برای زندگی خود داشته باشند و اهداف آن ها مدام در حال تغییر و تحول است.

عدم توانایی کنترل خشم:

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، در کنترل خشم خود دچار مشکل هستند و در صورت بروز اتفاقاتی که بر وقف مراد آن ها نباشد، به شدت عصبی و خشمگین می شوند و بر روی این خشم هیچ کنترلی ندارند.

به همین علت در بسیاری از مواقع خشم آن ها تبدیل به خشونت و حتی درگیری ها فیزیکی می شود.

احساس پوچی مزمن:

افرادی که درگیر اختلال شخصیت مرزی هستند، مدام احساس پوچی و بی ارزشی می کنند و این امر منجر به ایجاد خلل روانی و احساسی می شود که می تواند در بسیاری از موارد منجر به رفتارهای پرتنش شود.

تمایل به تجربه رفتارهای خطرناک:

افراد مبتلا به این اختلال، تمایل ندارند که زندگی بی خطر و آرام را تجربه کنند. این دسته از افراد عموما از قوانین پیروی نمی کنند و مایل اند که رفتارهای پر خطر که بر ضد قوانین است را تجربه کنند. داشتن رفتارهای خطرناک و هیجانی برای مبتلایان به این اختلال بسیار خوشایند است. از جمله رفتارهای هیجانی که از این دسته از افراد سر می زند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خرید بی فکر و ناگهانی
• استفاده از مواد مخدر و توهم زا
• روابط جنسی خشن و پرخطر
• بیرون رفتن بدون برنامه ریزی

و به طور کلی رفتارهایی که بدون هیچ برنامه ریزی و به صورت ناگهانی به طور مداوم انجام دهند.

 

چه زمانی به روانشناس مراجعه کنم؟

در قسمت قبل در رابطه با علائم اختلال شخصیت مرزی صحبت کردیم. اگر این علائم را دارید و در روند زندگی روزمره شما اختلالاتی به وجود آماده است، لازم است که به روانشناس و یا درمانگر مراجعه کنید. با مراجعه به روانشناس، علائم شما بررسی می شود و در رابطه با احساسات و افکاری که اخیرا آن ها را تجربه کرده اید، صحبت می شود و احتمال ابتلا به سایر اختلالات در شما رد می شود و اختلال شخصیت مرزی با انجام راهکارهای مختلف تشخیص داده می شود.

اگر فکر خودکشی در سر دارید و یا افکار و فانتزی های مختلف در رابطه با آسیب رساندن به خود دارید، فورا به روانشناس و یا درمانگر مراجعه کنید و علائم خود را شرح دهید. پزشک مورد نظر با بررسی علائم، افکار و فانتزی های شما، ابتلا به اختلال شخصیت مرزی را رد و یا تایید می کند.

در ادامه نحوه تشخیص اختلال شخصیت مرزی را بیشتر مورد ارزیابی قرار داده ایم….

عوارض اختلال شخصیت مرزی:

به طور کلی اختلال شخصیت مرزی می تواند جوانب مختلف زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار دهد و کلیت زندگی شخص را در برگیرد. از جمله عوارضی که اختلال شخصیت مرزی می تواند برای فرد داشته باشد، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تمایل به تغییر شغل و یا از دست دادن شغل به صورت مداوم
• داشتن افکار خودکشی و همچنین اقدام به خودکشی
• داشتن مشکلات زناشویی و عدم داشتن روابط احساسی موفق و پایدار
• ترک تحصیل
• آسیب رساندن به خود و یا درگیری فیزیکی با سایر افراد
• اعتیاد به مواد مخدر، مواد توهم زا و یا الکل

 

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، در معرض ابتلا به کدام اختلال ها قرار می گیرند؟

افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا هستند، با توجه به شرایط روانی که دارند در معرض ابتلا به سایر اختلال های روانی قرار می گیرند. به عنوان مثال:

اختلال افسردگی

اختلال بی اشتهایی یا اختلال پرخوری عصبی

اختلال دو قطبی

اختلال استرس پس از سانحه

و….

 

شخصیت مرزی در رابطه:

در صورتی که یکی از طرفین یک رابطه، درگیر اختلال شخصیت مرزی باشند، کلیت یک رابطه تحت تاثیر قرار می گیرد و شاهد تاثیرات منفی آن بر روی روابط زناشویی، عاطفی و همچنین خانوادگی هستیم. و بهتر است قبل از هر اقدامی از جلسات مشاوره قبل از ازدواج یا رابطه کمک بگیرید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. از جمله تنش های احتمالی که برای این دسته از زوجین رخ می دهد، می توان به موارد زیر اشاره کرد.

ترس از طرد شدن:

همان طور که در قسمت های قبل گفته شد، افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، مدام ترس از تنها ماندن و طرد شدگی را تجربه می کنند. به همین علت این دسته از افراد در روابط خود، بیش از حد به طرف دوم یک رابطه وابسته می شوند و مدام با ترس از طرد شدگی زندگی می کنند.

ناپایداری شخصیتی:

این دسته از افراد از نظر شخصیتی پایدار نیستند و شخصیت آن ها مدام در حال تغییر است و رفتارهایی از آن ها سر می زند که غیر قابل پیش بین است. به همین علت در رابطه با همسر خود دچار مشکلات بسیاری می شوند.

ناپایداری احساسی:

افراد مبتلا به این اختلال از نظر احساسی و عاطفی ثبات ندارند و احساسات آن ها می تواند در مدت زمان کوتاهی به شدت تغییر کند. به همین علت زندگی با چنین افرادی می تواند بسیار دشوار باشد.

عدم تناسب میان نیازهای فردی و نیازهای رابطه:

افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بیشتر توجه خود را بر روی نیازهای رابطه متمرکز می کنند. به همین علت از توجه به خود و نیازهای شخصی خود غافل می شوند. این امر می تواند در طولانی مدت مشکلات جدی برای فرد مبتلا ایجاد کند و همچنین تاثیرات منفی بر روی بیماری وی داشته باشد.

 

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به اختلال شخصیت مرزی هستند؟

به طور کلی اکثر اختلالات شخصیتی، زمانی که شخصیت فرد رشد می کند و به اصطلاح فرد بالغ می شود، نمایان می شود. اختلال شخصیت مرزی نیز نظیر سایر اختلالات، در سنین نوجوانی ایجاد می شود و در سنین بالای ۱۸ سالگی، شاهد علائم این اختلال در شخص هستیم.

افرادی که سابقه خانوادگی در زمینه اختلال شخصیت مرزی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. همچنین احتمال ابتلا به اختلال شخصیت مرزی در افرادی که سوابق بیماری های روانی نظیر اختلالات خوردن، افسردگی و یا اضطراب و استرس شدید دارند، بیشتر از سایر افراد است.

لازم به ذکر است که این اختلال ممکن است با اختلال استرس پس از سانحه، اشتباه گرفته شود. به همین علت در صورت مشاهده علائم، به روانشناس ماهر مراجعه کنید.

تست اختلال شخصیت مرزی:

اولین قدم در درمان اختلال روانی از هر نوع، تشخیص صحیح آن می باشد. تشخیص صحیح اختلال شخصیت مرزی، قدمی بزرگ در درمان این اختلال محسوب می شود. یکی از راه های اصلی تشخیص این بیماری، تست اختلال شخصیت مرزی می باشد. اگر خود و یا اطرافیانتان حداقل چهار مورد از علائم این اختلال را دارید، توصیه می شود که برای تشخیص این اختلال به روانشناس مراجعه کنید.

روانشناس با بررسی علائم و رفتارهای فرد، در طی جلسات مشاوره، از تست اختلال شخصیت مرزی برای تشخیص قطعی این اختلال استفاده می کند.

تست اختلال شخصیت مرزی، پرسشنامه ایست که توسط متخصصین و روانشناسان تهیه شده است. روانشناس با بررسی پاسخ های پرسشنامه و بررسی خصوصیت فردی شخص، ابتلا به اختلال شخصیت مرزی را تایید و یا رد می کند.

 

انتخاب روانشناس ماهر:

فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، از نظر روانی و احساسی ثبات ندارد. به گونه ای که در جلسه های اول مشاوره بر این باور است که روانشناس وی بهترین روانشناس دنیاست و پس از گذشت چند جلسه، احساسات وی تغییر می کند دیگر تمایل ندارد که به روانشناس مراجعه کنید.

به همین علت انتخاب روانشناس ماهر، از جمله اقدامات پراهمیت در روند درمان اختلال شخصیت مرزی می باشد. در واقع فردی که در روند درمان اختلال شخصیت مرزی، به عنوان روانشناس و مشاور حضور دارد، باید از مهارت بالایی در ارتباط با این دسته از افراد برخوردار باشد تا فرد بیمار را ترغیب کند که در تمامی جلسات مشاوره حضور پیدا کند و روند درمان وی تکمیل شود.

درمان اختلال شخصیت مرزی:

پس از اینکه اختلال شخصیت مرزی، با بررسی علائم و تست اختلال شخصیت مرزی، تشخیص داده شد و همچنین درمانگر مناسب انتخاب شد؛ حال زمان شروع درمان این اختلال فرا رسیده است.

به طور کلی با مشاهده علائم در خودتان و یا اطرافیانتان، سریعا برای درمان اقدام کنید؛ چرا که اختلال شخصیت مرزی، هر چه سریع تر درمان شود، روند درمان با سرعت بیشتری پیش می رود و فرد زودتر معالجه می شود.

درمان اختلال شخصیت مرزی، امریست زمان بر! در واقع درمان این اختلال مستلزم شرکت در جلسات مشاوره به صورت بلند مدت و مداوم می باشد. در واقع روانشناس با توجه به صحبت های فرد مبتلا، بررسی رفتارها، بررسی شخصیت وی، بررسی تست اختلال شخصیت مرزی، تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان این اختلال را محاسبه می کند. روند درمان می تواند حتی تا سه سال به طول انجامد.

(لازم به ذکر است که برای درمان کامل اختلال شخصیت مرزی، شرکت در تمامی جلسات مشاوره الزامیست)

در درمان اختلال شخصیت مرزی، درمانگر می کوشد با به کار گیری روش های مختلف همچون روان درمانی، درمان گروهی، دارو درمانی و حتی بستری، به فرد بیاموزد که چگونه ثبات رفتاری داشته باشد، با اطرفیان خود ارتباط بین فردی مناسبی برقرار کند، چگونه ثبات شخصیتی داشته باشد و…

 

درمان اختلال شخصیت مرزی بدون دارو:

یکی از روش های درمان اختلال شخصیت مرزی، روان درمانی و یا مشاوره می باشد. درمان بدون دارو، بیشتر برای افرادی که بیماریشان حاد نیست مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین از ترکیب روان درمانی با دارو درمانی نیز می توان برای برخی از بیماران استفاده کرد.

روان درمانی و مشاوره انواع مختلفی دارد که با توجه به شرایط فرد مبتلا، میزان پیشرفت بیماری و مدت زمانی که فرد به این اختلال مبتلاست، روانشناس خوب و ماهر یکی از روش های روان درمانی را انتخاب می کند.

در این قسمت سعی داریم انواع روان درمانی را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم تا هر چه بهتر با روند درمان اختلال شخصیت مرزی آشنا شوید.

درمان به روش دیالکتیکی DBT:

درمان به روش دیالکتیکی، یکی از اساسی ترین روش های درمان اختلال شخصیت مرزی می باشد که مبتنی بر گفت و گو بوده و به صورت گروهی و فردی انجام می شود. این روش درمان تنها مختص به درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می باشد که هدف از انجام آن آموزش نحوه کنترل احساسات فردی، درمان استرس و اضطراب، آموزش مهارت های مدیریت احساسات و رفتارها و… می باشد.

درمان به روش متمرکز بر طرح واره فرد:

در این روش درمان، روانشناس با هدف بهبود زندگی شخص، می کوشد که الگوهای منفی و مثبت شخص در زندگی را شناسایی کند و در نهایت الگوهای مثبت را تقویت کند و الگوهای منفی که در زندگی، ارتباطات و دیدگاه های وی وجود دارد را از دید متفاوت به وی نشان دهد و در تلاش است که الگوهای مثبت را جایگزین الگوهای منفی فرد کند.

درمان بر اساس ذهن سازیMBT :

در این روش درمان، روانشناس به فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می آموزد که قبل از انجام هر کاری، فکر کنند و با توجه به شرایط موجود تصمیم گیری صحیحی داشته باشند.

درمان با کمک خانواده:

رفتارهای خانواده و اطرافیان فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، تاثیر مستقیم بر روی روند درمان دارد. در صورتی که خانواده رفتاری نامناسب و غیر اصولی داشته باشد، تاثیری منفی بر روی روند درمان بیمار دارد. به همین علت در طی جلسات مشاوره روانشناس، به خانواده می آموزد تا رفتاری مناسب با فرد مبتلا داشته باشند و در روند درمان نقشی مثبت ایفا کنند.

درمان با روش متمرکز به انتقال TFP:

داشتن ارتباط مفید و‌ موثر فرد بیمار با درمانگر، قدمی بزرگ در روند درمان وی دارد؛ چرا که بیمار احساس راحتی بیشتری با درمانگر خود دارد و می تواند راحت تر در رابطه با مسائل و مشکلات خود با روانشناس صحبت کند و در نهایت آن ها را برطرف کند.

به همین علت روانشناس می کوشد تا با بیمار ارتباطی موثر برقرار کند و در نهایت بتواند بر روی دیدگاه ها و رفتارهای وی تاثیر مثبت بگذارد و او را در مسیر درمان قرار دهد.

آموزش سیستم ها برای پیش بینی عاطفی و حل مسئله:

از دیگر شیوه های روان درمانی پیش بینی عاطفی و حل مسئله است که جزو درمان های گروهی محسوب می شود. در این روش از درمان اختلال شخصیت مرزی، روانشناس با کمک خانواده و نزدیکان فرد درگیر، رفتارها و واکنش های فرد را پیش بینی می کند و در نهایت سعی می کند آن ها را بر طرف کند.

درمان گروهی:

در شیوه درمان گروهی، درمانگر به بیمار کمک می کند تا فرد بتواند با سایر افراد، ارتباطی موثر و صحیح برقرار کند، به دیگران محبت کند، رفتاری درست با سایر افراد داشت باشد و بتواند در جوامع گوناگون شرکت کند.

 

درمان دارویی اختلال شخصیت مرزی:

به طور کلی یکی از روش های درمان اختلال شخصیت مرزی، دارو درمانی می باشد که بیشتر برای بیماران حاد تجویز می شود. در کل روانشناسان و درمانگران در تلاش اند که تا جای ممکن سراغ دارو درمانی نروند؛ اما در صورت حاد بودن شرایط و غیر قابل درمان بودن این اختلال با استفاده از روان درمانی و مشاوره، از دارو درمانی استفاده می کنند.

دارو درمانی اصولا برای کوتاه مدت تجویز می شود. از جمله داروهایی که برای درمان اختلال شخصیت مرزی تجویز می شوند، می توان به داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد تشنج، داروهای ضد جنون، داروهای کنترل کننده اضطراب، داروهای تقویت کننده اعصاب و… اشاره کرد.

 

درمان اختلال شخصیت مرزی با بستری:

تجویز روانشناس برای بیمارانی که شرایطشان بسیار حاد باشد؛ به گونه ای که مدام قصد آسیب رساندن به خود را داشته باشند و یا خودکشی های ناموفق داشته باشند، بستری در مراکز روان درمانی می باشد تا نتوانند به خود آسیب برسانند.

پس از اتمام دوره بستری، برای فرد بیمار دارو درمانی و روان درمانی تجویز می شود تا فرد به صورت کامل درمان شود.

 

منبع:

clevelandclinic

nhs.uk

mayoclinic