تحقیر کودکان (بررسی علت و عواقب تحقیر کردن کودک)

برخی از والدین معتقد هستند سرزنش یا تحقیر، نوعی روش تربیتی برای کودکان است. در حالی که روانشناسان بر این باورند که تحقیر کودکان و سرزنش کودکان می تواند بر روی شخصیت بزرگسالی آن ها اثر گذار باشد. علت بسیاری از مشکلات عاطفی و کمبودهای ما می تواند ریشه در تحقیر در دوران کودکی داشته باشد. در هر سن و سالی تحقیر کردن میتواند برای فرد مشکلاتی به همراه آورد اما تحقیر در دوران کودکی رویه ی متفاوتی دارد و اثر بسیار زیادی بر روی کودک می گذارد. تحقیر کودکان می تواند شامل پیام های تحقیر آمیز مانند: تو بی عرضه ای، خنگی، تو هیچی نمیشی، شلخته ای، بی مسئولیتی، دست و پا چلفتی هستی و… باشد.بسیاری از افراد، خانواده ی کودک را علت تحقیر وی می دانند. درست است که در درجه ی اول خانواده ی کودک مقصر هستند، اما دوستان و معلمان نیز می توانند، احساس حقارت را به ذهن کودک القا کنند. برخی از والدین از تحقیر کردن به عنوان ابزاری برای وادار کردن کودک به تلاش بیشتر استفاده می کنند، اما در بیشتر موارد نتیجه ی عکس می دهد. تحقیر کودک، علاوه بر کودکی، می تواند بزرگسالی وی را نیز تباه کند. در این مقاله می خواهیم به عوارض سرزنش و تحقیر کودکان بپردازیم و آثار مخرب آن را توضیح دهیم.

تحقیر چیست؟

تحقیر شامل اظهار نظر های کلامی مانند: تو بی عرضه هستی، لیاقت هیچ چیزی نداری و… می شود. تحقیر کودک به معنی کوچک شمردن شان و شخصیت وی است. باید این واقعیت را پذیرفت که کودکان نیز مانند بزرگسالان دارای شخصیت و احساس هستند. آنها نیازمند احترام و برخورد درست هستند. تحقیر کردن باعث به وجود آمدن احساس شرم در کودک می شود. تحقیر کودک عوارض مخربی را به همراه دارد. کودکان تحقیر شده مدام احساس شرم می کنند، آن ها ممکن است به اختلالات روانی مختلفی نیز دچار شوند و شخصیت بزرگسالی آنها به شدت تحت تاثیر حقارت های دوران کودکی آن ها قرار گیرد.

نمونه هایی از تحقیر کودکان

ممکن است برخی از والدین از رفتارهای تحقیر آمیز با کودک خود مطلع نباشند و تصور کنند این رفتارها تحقیر آمیز نیستند. در حالی که آنها مدام در حال تحقیر کردن کودک خود هستند. در ادامه به نمونه هایی از رفتارهایی که منجر به تحقیر کودک می شود اشاره میکنیم.

• مقایسه کردن کودک خود با دیگران
• سرزنش کردن کودک در جمع
• استفاده از القاب توهین آمیز برای صدا کردن کودک
• جواب سلام ندادن کودک
• سرزنش و تذکرهای مداوم
• قطع کردن حرف کودک
• توقعات زیاد از کودک
• پوزخند زدن به کودک

علت رفتارهای تحقیر آمیز والدین

والدینی که فرزندان خود را تحقیر میکنند،معمولا یکی یا هر دوی آن ها، از شخصیت سالمی برخوردار نیستند و دارای مشکلات روحی و شخصیتی هستند.هر چند این امکان نیز وجود دارد که بر اثر ناآگاهی با فرزندان خود این گونه رفتار کنند. در این بخش می خواهیم به علت های رفتار تحقیر آمیز والدین نسبت به کودکان بپردازیم.

تحقیر در دوران کودکی

تعداد زیادی از پدر و مادرهایی که کودکان خود را تحقیر می کنند، معمولا در دوران کودکی مورد تحقیر قرار گرفته اند. از آنجا که این افراد در دوران کودکی با رفتارهای خشونت آمیز و تحقیر کننده مواجه شده اند، به صورت ناخودآگاه این رفتارها را بر روی کودکان خود انجام می دهند. اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که در دوران کودکی مورد آزار و اذیت و تحقیر خانواده و اطرافیان خود قرار گرفته اید، بهتر است برای پیشگیری از تکرار گذشته ی خود و تاثیر منفی آن بر روی تربیت کودک، به روانشناس کودک مراجعه کنید.

ویژگی های شخصیتی خاص

ممکن است علت رفتار نامطلوب والدین با کودکان خود، با ویژگی های شخصیتی آن ها در ارتباط باشد. به عنوان مثال افراد خودپسند و مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته که خودشان را افراد بسیار مهمی می دانند، رفتارهای نامناسبی با فرزند خود دارند. آن ها مشکلات بسیار زیادی دارند و متاسفانه چنین افرادی نمی توانند به درستی کودکان خود را تربیت کنند و مشکلات خود را به کودکشان انتقال می دهند. افراد خودشیفته با توجه به ویژگی خود برتر بینی ای که دارند، برای اینکه برتریشان را به خود ثابت کنند، تلاش می کنند دیگران را تحقیر نمایند تا احساس کنند ارزشمند هستند. کودکان چنین افرادی نیز از تحقیر شدن توسط والد خودشیفته خود در امان نخواهند بود.

عدم آگاهی از عواقب تحقیر کودکان

برخی از والدین تصور می کنند اگر فرزند خود را تحقیر کنند، تلاش بیشتری خواهد کرد و رفتارهای مدنظر آن ها را انجام خواهد داد اما این تصور اشتباهی است. چنین والدینی از عواقب سرزنش و تحقیر کودک خود بی خبر هستند و متوجه نیستند که تحقیر کودک ممکن است باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در زندگی کودک می شود. آن ها از شیوه های صحیح تربیت فرزندان، آگاهی چندانی ندارند. چنین والدینی بهتر است تلاش کنند اطلاعات خود را درباره ی شیوه های درست تربیت کودک افزایش دهند تا بتوانند در آینده فرزندانی سالم را به جامعه تحویل دهند.

عوارض تحقیر شدن توسط والدین

سرزنش کردن کودک و تحقیر او باعث به وجود آمدن عوارض روانی، چه در دوران کودکی و چه بزرگسالی خواهد شد.در این بخش مهم ترین عوارض روانی ناشی از آزار کلامی یا تحقیر کودکان را توضیح می دهیم.

کمبود اعتماد به نفس

تحقیر کودکان باعث کاهش  اعتماد به نفس در آن ها می شود. کودک تحقیر شده، قادر به برقراری ارتباط صحیح با همسالان و اطرافیان خود نیست زیرا احساس ضعف و نقصان می کند. کودکی که مورد تحقیر و آزار قرار می گیرد، در بزرگسالی نیز موفقیت چندانی کسب نمی کند، زیرا احساس می کند که فرد بی لیاقتی است و نمی تواند کار خاصی را انجام دهد، عزت نفس چنین افرادی بسیار پایین است و احساس بی ارزش بودن مدام آن ها را آزار می دهد.

ابتلا به افسردگی

یکی دیگر از عواقب سرزنش کودکان، افسردگی است. تحقیر کودکان، زمینه ی ابتلای آنها به افسردگی را فراهم می کند. براساس تحقیقات انجام شده کودکانی که در معرض آزار کلامی و تحقیر شدن هستند، به احتمال زیاد آنها در بزرگسالی به افسردگی مبتلا خواهند شد.

خجالتی شدن

کودکانی که توسط والدین نادیده گرفته می شوند و مدام مورد تحقیر و آزار قرار می گیرند، معمولا خجالتی و کم رو هستند. شاید علت این امر مقایسه کردن کودک با سایرین باشد. برخی والدین مدام کودک خود را با کودکان دیگر مقایسه می کنند و به نوعی آن ها را تحقیر می کنند و مدام ضعف های کودک را به وی گوشزد می کنند که باعث خجالتی و کم رو شدن کودک می شود.

شخصیت ناسازگار

یکی دیگر از پیامدهای تحقیر کودکان،تبدیل شدن آن ها به افرادی ناسازگار است. کودکی که تحقیر می شود، مدام سعی می کند با دیگران و حتی شما مقابله به مثل و ایستادگی کند.

رفتارهای خشونت آمیز

برخی از والدین علاوه بر تحقیر مدام فرزند خود، آنها را مورد تنبیه بدنی نیز قرار میدهند. آن ها از این حقیقت آگاه نیستند که ممکن است کودکشان  از رفتار آنها الگو برداری کند و همانند والدین خود، رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز دهند.

عدم توانایی برقراری رابطه ی صحیح با دیگران

معمولا افراد تحقیر شده، علاقه ای به برقرای ارتباط با دیگران و حاضر شدن در جمع ندارند. آنها از تحقیر و تمسخر شدن توسط دیگران وحشت دارند. به همین خاطر ترجیح می دهند حتی الامکان از حضور در جمع  و معاشرت با دیگران، دوری کنند.

احساس خود کم بینی

همانطور که اشاره کردیم، کودکان تحقیر شده، اعتماد به نفس پایینی دارند. سرکوب اعتماد به نفس باعث ایجاد احساس خود کم بینی در کودک می شود. آنها مدام احساس ضعف و بی لیاقتی می کنند. کودک تحقیر شده تصور میکند دیگران از او شایسته تر هستند.

عدم وجود مهارت نه گفتن

عدم اعتماد به نفس در افراد تحقیر شده، باعث می شود که آن ها نتوانند در برابر خواسته های دیگران مقاومت کنند. چنین افرادی اراده ی قوی ای ندارند و نمی توانند به دیگران نه بگویند.

عوارض جسمانی ناشی از تحقیر کردن کودک

آزار کلامی کودک و تحقیر او می تواند باعث به وجود آمدن یک سری علائم جسمانی در کودک شود. ممکن است کودک دچار پرخوری عصبی شود و حتی عکس آن نیز ممکن است رخ دهد و کودک مبتلا به بی اشتهایی عصبی شود. از دیگر پیامدهای جسمانی تحقیر کودک می توان به داشتن هیجانات منفی اشاره کرد. کودکانی که تحقیر می شوند مدام ترس و اضطراب را تجربه می کنند. سرزنش کودک می تواند باعث شب ادراری در کودک شود. کودک تحقیر شده معمولا خواب راحتی ندارد و به اختلالات خواب دچار می شود و ممکن است کابوس های شبانه را نیز تجربه کند.

عوارض و عواقب تحقیر کودکان

تحقیر و تنبیه کلامی کودک عوارض و عواقب بدی دارد.برخی والدین برای تربیت کودک خود به تحقیر با چاشنی زور متوسل می شوند و سعی میکنند هر طور که شده کودک را مجبور کنند، براساس میل آنها رفتار کند. چنین والدینی معمولا خود نیز با چنین روشی تربیت شده اند و به نوعی با استفاده از مکانیسم دفاعی جبران به چنین رفتارهایی روی می آورند. چنین والدینی در کودکی بسیار تحقیر شده اند و سعی میکنند با تحقیر کودک خود، حس حقارت ایجاد شده را فراموش و به آرامش برسند. به عنوان مهم ترین پیامدهای تحقیر کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مبتلا شدن کودک به مشکلات یادگیری

تحقیر و تنبیه بدنی کودکان می تواند باعث به وجود آمدن مشکلات یادگیری در آن ها شود.آزار و تحقیر کودکان راه حل مناسبی برای آموزش آن ها نیست. کودکان با هم تفاوت دارند و هرکدام ویژگی های رفتاری و شخصیتی مختص به خود را دارند. همین تفاوت در رفتارها باعث می شود که والدین به سختی بتوانند رفتارهای آن ها را کنترل کنند. اما تحقیر کردن کودک اصلا راه درستی برای مهار رفتارهای یک کودک نیست. تحقیر فرزندان علاوه بر مشکلات بسیاری که برای آن ها به وجود می آورد، قدرت یادگیری آنها را نیز کاهش داده و باعث اختلال یادگیری در کودکان میشود.

ایجاد احساس درماندگی در کودک

فریاد زدن بر سر کودک یکی دیگر از شیوه های تحقیر کودکان است. بعضی از والدین سعی می کنند با این روش اشتباهات کودکشان را به آنها گوشزد کنند اما با فریاد زدن نه تنها کودک اشتباهات خود را اصلاح نمیکند بلکه باعث به وجود آمدن احساس درماندگی و بی ارزش بودن در او می شود. عزیزترین افراد برای هر کودک والدین او هستند، هنگامی که بر سر کودک فریاد می زنید و او را مورد سرزنش قرار می دهید، کودک احساس می کند تنها شده و مهم ترین پناهگاه خود را از دست داده است.

استرسی شدن فرزندان

یکی دیگر از پیامدهای سرزنش و تحقیر کودکان، در آینده باعث استرس در نواجوان شما است. تحقیر و سرزنش کودک، اعتماد به نفس او را می گیرد و آنها را به افرادی منزوی و گوشه گیر تبدیل می کند. کودکانی که مورد تحقیر قرار میگیرند، عموما افرادی خجالتی و کم رو هستند.

از دست دادن عزت نفس

کودکانی که مورد آزار و تحقیر قرار می گیرند، عزت نفس آنها به خطر می افتد. هنگامی که والدین کودک با عصبانیت با او برخورد کنند، احساس بی ارزش بودن به آنها دست می دهد. کودکان تصور می کنند که والدینشان بهترین و مهربانترین افراد روی زمین هستند. شاید به همین دلیل است که کودک تلاش می کند با شیرین زبانی توجه والدین خود را جلب کند. اما هنگامی که والدین با کودک بدرفتاری می کنند، آن ها احساس می کنند که دیگر والدینشان علاقه ای به آنها ندارد و خود را مقصر به وجود آمدن چنین شرایطی می دانند که در نتیجه ی چنین اتفاقی، عزت نفس کودک از بین می رود.

تبدیل شدن کودک به فردی لجباز

لجبازی در کودکان یکی دیگر از عوارض برخورد خشونت آمیز و تحقیر کودک است. امر و نهی کردن کودک در صورتی که توام با مهربانی و عطوفت باشد، می تواند از کودک فردی دانا و منظم بسازد. برعکس چنین شرایطی، فریاد زدن بر سر کودک و مجبور کردن او به انجام دادن کار مورد نظر، او را تبدیل به فردی لجباز خواهد کرد.

خراب شدن رابطه ی بین کودک با والدین

برای حفظ رابطه ی دوستانه با کودک خود، بهتر است از سرزنش و تحقیر او اجتناب کنید. تحقیر کردن کودک باعث از بین رفتن اعتماد او نسبت به شما خواهد شد. برای پیشگیری از چنین اتفاقی بهتر است از تنبیه کلامی کودک خودداری کنید و تلاش کنید با لحنی آرام و توام با احترام با او سخن بگویید. روحیه ی کودکان از بزرگسالان لطیف تر است و شیوه ی درست تربیت کردن کودک تاثیر بسیار زیادی بر روی شخصیت بزرگسالی وی خواهد گذاشت.