اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که شامل ناپایداری هیجانی و احساساتی فرد می شود و می تواند زندگی فرد را تحت تأثیر مستقیم قرار می دهد و حتی ممکن است زندگی فرد را مختل کند . پس می بایست هر چه سریعتر برای درمان اختلال شخصیت مرزی اقدام کرد .
بسیاری از افراد از علائم و نشانه های این اختلال آگاهی کافی ندارند و این بیماری برایشان ناشناخته است . این گونه افراد حتی نمی توانند این بیماری را به درستی تشخیص دهند و ممکن است با انجام رفتارهای نادرست چه از طرف شخص مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ، چه خانواده ، دوستان و اطرافیان فرد باعث تشدید این بیماری شوند و کار درمان را سخت کنند .
درمان اختلال شخصیت مرزی با توجه به شدت و میزان پیشروی این بیماری با استفاده از راهکارهای مختلف در طی جلسات متعدد انجام می شود .
در این قسمت سعی داریم شما را با علائم ، نشانه ها ، روش های تشخیص بروز این بیماری و راهکارهای درمان آن آشنا کنیم تا در صورت ابتلا به بیماری هر چه سریع تر به درمان آن بپردازید و از پیشروی آن جلوگیری کنید . با ما همراه باشید .
شخصیت مرزی چیست ؟
شخصیت ، یک الگوی رفتاری و احساسی ثابت و دائمی است و به دلایل مختلف ممکن است اختلالاتی در شخصیت انسان به وجود آید .
اختلالات شخصیت به دسته های گوناگونی تقسیم می شود که اختلال شخصیت مرزی از انواع اختلالات شخصیت دسته B محسوب می شود . افراد مبتلا به این اختلال از پایداری حالت روانی ، خلقی و عاطفی برخوردار نیستند و در روابط عاطفی و احساسی خود کاملاً بی ثبات هستند و در اکثر مواقع با شکست و طلاق عاطفی مواجه می شوند .
این گونه روابط فقط به روابط زناشویی و یا عاشقانه منتهی نمی شود . بلکه تمامی روابط فرد بیمار با اطرافیان ، دوستان ، همکاران و … را مورد تنش قرار می دهد .
افراد مبتلا به این اختلال مدام اضطراب و استرس دارند که عزیزان و نزدیکانشان از آنها دل سرد نشوند و رهایشان نکنند .
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولا روابط موفقیت آمیزی ندارند و از طرف دیگران طرد می شوند . چرا که این گونه افراد لحظه از خود حالت رفتاری خوبی نشان می دهند و لحظه از خود حالت های رفتاری تند و پرتنشی نشان می دهد . این اختلال نه تنها خود فرد مبتلا را آزرده خاطر می کند ، بلکه بر روی اطرافیان وی بسیار تاثیر می گذارد . پس بهتر است فرد مبتلا ، هر چه سریع تر تحت درمان قرار گیرد تا از آسیب به خود و دیگران جلوگیری کند .
در قدم دوم قصد داریم این اختلال را ریشه یابی کنیم .
برای ریشه یابی اختلال شخصیت مرزی باید به گذشته فرد سفر کنیم . چرا که در اکثر مواقع ریشه این اختلال در زمان کودکی و نوجوانی فرد می باشد .
به عنوان مثال :
ممکن است فرد در زمان کودکی مورد آزار و اذیت جسمی و جنسی از طرف اعضای خانواده و یا سایر افراد قرار گرفته باشد . این عامل می تواند احتمال بروز اختلال شخصیت مرزی را به طور چشمگیری افزایش دهد .
افرادی که زمان کودکی خود را به دلایل مختلف همچون طلاق پدر و مادر(کودکان طلاق) و یا داشتن والدین شاغل ، در تنهایی گذرانده باشند ، مورد بی توجهی قرار گرفته باشند ، تنبیه های فیزیکی و روحی را تجربه کرده باشند و در دوره کودکی و نوجوانی به ویژه در سال های ابتدایی زندگی طرد شده باشند ، احتمال بروز این اختلال افزایش می یابد .
عواملی همچون ژنتیک نیز می تواند در بروز این اختلال تأثیرگذار باشد . بدین صورت که فرد از کودکی ( که شخصیت وی در حال شکل گیری است ) ، شخصی حساس و وابسته باشد ، احتمال بروز این بیماری افزایش می یابد .
همچنین وراثت نیز می تواند احتمال ابتلا به این اختلال را در افراد افزایش دهد . به عنوان مثال فردی که مادر یا پدرش به این اختلال مبتلا باشد ، احتمال ابتلا به این اختلال در وی افزایش می یابد .
علائم اختلال شخصیت مرزی
افرادی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا می شوند ، معمولاً نشانه ها و علائم یکسان از خود نشان می دهند . این نشانه ها از همان دوران کودکی فرد شروع می شود و با گذشت زمان این علائم تشدید پیدا می کند و ممکن است به علت های گوناگون و رفتارهای نادرست این علائم عود پیدا کند و کار درمان را سخت و سخت تر می کند .
پس با مشاهده هر یک از این نشانه ها در خود و اطرافیان خود هر چه سریع تر به درمان این اختلال اقدام کنید تا از پیشروی آن جلوگیری کنید .
نداشتن روابط بین فردی سالم و ماندگار :
یکی از اصلی ترین نشانه های افراد مبتلا به این اختلال ، نداشتن روابط بین فردی ماندگار است .
فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نه تنها روابط بین فردی ماندگاری ندارد ، بلکه روابطی بسیار پر فراز و نشیب و پرتنشی دارد . این گونه افراد زمانی که یک رابطه بین فردی با اطرافیان خود همچون خانواده ، همکلاسیان ، همکاران و … برقرار می کند ، ممکن است در یک لحظه با فرد بسیار خوب رفتار کند ، با او صحبت کند ، به او عشق ورزد ، تمایل داشته باشد بیشتر وقت خود را با او بگذراند و … و در لحظه ای دیگر ممکن است بدترین رفتار را با وی داشته باشد و حتی ممکن است برای دوری از او دست به اعمال ناپسند بزند
ترس از تنها ماندن :
همه ما از اینکه تنها بمانیم و از جانب عزیزان و نزدیکان مان طرد شویم ، بسیار ناراحت و غمگین می شویم و ممکن است مدت ها ناراحت باشیم . اما شدت ناراحتی و عصبانیت افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی بسیار زیادتر از افراد معمولی است . به گونه ای که اگر از طرف دیگران همچون دوستان ، همسر ، خانواده ، همکاران و … طرد شوند ، بسیار تحت فشار قرار می گیرند و رفتارهای پر تنش ، پر از اضطراب و استرس از خود نشان می دهند و بسیار بدبین می شوند گویی که دیگر قرار نیست آن فرد را تا آخر عمر خود ببیند .
این افراد در صورتی که احساس کنند که ممکن است تنها بمانند ، از هر راه و روشی استفاده می کنند تا فرد مورد نظر را از رفتن منصرف کند و برای این منظور ممکن است به هر کاری اقدام کنند .
آسیب رساندن به خود :
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ، برای اینکه بتوانند از تنها ماندن و طرد شدن جلوگیری کنند ، همچون افراد مبتلا به مازوخیسم دست به هر کاری می زنند و ممکن است به خود آسیب برسانند .
به عنوان مثال : ژست های خودکشی می گیرند ، خودزنی می کنند و یا به روش های مختلف اقدام به خودکشی می کنند به طور مثال از تیغ برای رگ زدن استفاده می کنند و یا به بلندی می روند و سعی می کنند خود را به پایین پرتاب کنند و …
این گونه افراد احساس می کنند ، در صورت تنها ماندن زندگی برایشان پایان یافته و دیگر چیزی در دنیا وجود ندارد که بتواند آن ها را به زندگی امیدوار کند .
نداشتن درک صحیحی از شخصیت خود :
این گونه افراد درک صحیح از شخصیت خود ندارند و شخصیت خود را هر لحظه به گونه ای متفاوت توصیف می کنند . همچنین هدف گذاری این افراد برای زندگی شخصی خود در زمان های مختلف کاملاً متفاوت است . به عنوان مثال این گونه افراد امروز قوانین و قواعدی را ارزشمند و مهم می دانند که فردا یا ماه بعد دقیقاً حرفی برخلاف آن می زنند و گفته خود را نقض می کنند .
تجربه هیجان های طوفانی :
افراد مبتلا به این اختلال یک حس و هیجان همچون شادی یا ناراحتی ، عصبانیت یا آرامش و … را تجربه نمی کنند . بلکه عموماً ترکیبی از این هیجانات را تجربه می کنند . به عنوان مثال در صورتی که اتفاقی رخ دهد که برخلاف میل شان باشد ، سریعاً از خود واکنشی نشان می دهند که ترکیبی از غم ، افسردگی ، ناراحتی ، پرخاشگری ، عصبانیت ، استرس و اضطراب باشد . این واکنش های شدید و طوفانی فرد احتمال دارد که همان لحظه تمام نشود و ممکن است فرد مبتلا ، ساعت ها و حتی روزها درگیر این هیجانات باشد و کوچک ترین اتفاق می تواند این طوفان هیجانی را تشدید کند و عواقب جبران ناپذیری بر جای بگذارد .
تمایل به تجربه رفتارهای خطرناک :
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی تمایل ندارند یک جا بنشینند ، از قوانین پیروی کنند و زندگی آرام و بی خطری را تجربه کنند . بلکه تمایل دارند رفتارهای پر خطر که بر ضد قوانین است را انجام دهند . این گونه رفتارهای هیجانی باعث می شود تا فرد احساس رضایت بیشتری از زندگی خود داشته باشد .
به عنوان مثال :
- فرد به صورت ناگهانی و بدون فکر خرید بسیار زیادی می کند .
- به سمت مصرف مواد مخدر و مواد توهم زا می رود .
- از داشتن روابط جنسی خشن و پرخطر لذت می برد .
- بدون فکر از خانه بیرون می رود .
- در هنگام سیری مجدداً شروع به خوردن غذا به مقدار زیاد می کند .
و به طور کلی هر رفتاری که به صورت بی فکر و ناگهانی انجام دهد ، شامل این گونه رفتارها می شود .
عدم توانایی کنترل خشم :
افراد مبتلا به این اختلال معمولا در هنگام بروز مشکلات و دغدغه ها به شدت عصبی می شوند و توانایی کنترل خشم خود را ندارند . همچنین ممکن است هر نوع رفتار نامناسبی از آن ها سر بزند و درگیری فیزیکی با دیگران داشته باشند یا به وسایل خانه صدمه بزنند .
مشکلات اختلال شخصیت مرزی برای افراد
ابتلا به اختلال شخصیت مرزی می تواند مشکلاتی برای زندگی فرد به وجود آورد . به گونه ای که زندگی وی را مختل کند . به عنوان مثال :
فرد مبتلا ممکن است به علت رفتارهای نادرست ، دیگر نتواند تحصیلات خود را چه در مدرسه و چه در دانشگاه با موفقیت به پایان برساند .
فرد مبتلا ممکن است به علت رفتارهای نادرست و نابجا از کار بیکار شود و باعث تغییر شغل مداوم می شود .
فرد مبتلا به این اختلال که روابط احساسی و عاشقانه و زناشویی دارد ، ممکن است به اختلافات جدی دچار شود و حتی موجب طلاق زوجین شود .
فرد مبتلا به این اختلال در زندگی ، روابط اجتماعی و فعالیت های اجتماعی خود ، دچار مشکلات فراوانی می شود . همچنین روابطی که دارند ، بسیار پرتنش ، پر از درگیری ، اضطراب و استرس برای خود و اطرافیان وی است .
فرد مبتلا ممکن است در صورت شدت یافتن بیماری دست به خودکشی بزند که در این صورت ممکن است دچار آسیب دیدگی های شدید و یا جزئی شود و یا در بعضی از موارد متاسفانه خودکشی آن ها موفقیت آمیز باشد .
شخصیت مرزی در رابطه
اختلال شخصیت مرزی تأثیر بسیار زیادی در روابط زناشویی، خانوادگی و عاطفی فرد دارد. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً تنشهای زیادی در روابط عاطفی خود دارند. در زیر به چند نمونه از این تنشها اشاره شدهاست:
ترس از رد شدن و ترک شدن: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، به طور مداوم با ترس بزرگی از رد شدن و ترک شدن در روابط روبرو هستند. این ترس میتواند آنها را به تلاش بیش از حد برای حفظ رابطه و وابستگی زیاد به همسر یا شریک عاطفی خود سوق دهد.
ناپایداری هویت و احساسات: افراد دارای شخصیت مرزی به طور معمول تغییرات شدید و زیادی را در هویت و احساسات خود تجربه میکنند. آنها ممکن است در یک لحظه کاملاً آرام، عاشق و سازگار باشند و در لحظه بعد، ترسناک و غمگین. این عدم پیشبینی و ثبات در احساسات و روحیات، میتواند در روابط زناشویی و خانوادگی مشکلاتی جدی ایجاد نماید.
عدم تناسب میان نیازهای انفرادی و نیازهای رابطه: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً قادر نیستند تناسب و تعادل مناسبی را میان نیازهای شخصی و نیازهای رابطه خود برقرار نمایند. آنها ممکن است بیش از حد بر نیازهای رابطه تمرکز کنند و در رفع نیازها و خواستههای شخصی خود کوتاهی ورزند. این میتواند باعث احساس ناراحتی، نارضایتی و سردرگمی در روابط زناشویی و خانوادگی شود.
تست اختلال شخصیت مرزی
تشخیص درست و صحیح اختلال شخصیت مرزی یکی از مهم ترین قسمت های درمان می باشد . چرا که تشخیص صحیح می تواند به انتخاب بهترین شیوه درمان کمک کند .
گاهی این اختلال پیشرفت چندانی نداشته و علائم آن آزار دهنده نمی باشد . اما باز توصیه میشود از تست اختلال شخصیت مرزی کمک بگیرید.
برای اینکه بتوانید به بهترین شکل این اختلال را تشخیص دهید و نوع و شدت پیشروی این اختلال را بیابید که در نهایت به بهترین شیوه درمان دست یابید ، بهتر است به یک روانشناس و مشاور ماهر و با تجربه برای تست اختلال شخصیت مرزی مراجعه کنید .
روانشناس یا مشاور با برگذاری جلسات متعدد مشاوره و صحبت با فرد مبتلا و بررسی علائم و نشانه های فرد ، بیماری وی را تشخیص می دهد .
گاهی این بررسی ها با استفاده از پاسخ به پرسش نامه های مختلف انجام می شود . به طور کلی زمانی یک فرد را می توان به اختلال شخصیت مرزی مبتلا دانست که حداقل چهار مورد از نشانه های این بیماری ( که در قسمت قبل گفته شد ) را داشته باشد .
توجه : با مشاهده یک یا دو نشانه نمی توان به صورت قاطعانه گفت که فرد به این اختلال مبتلا است یا خیر . چرا که ممکن است این نشانه ها به علت شرایط زندگی در آن برهه زمانی باشد .
در قدم ششم می بایست یک روانشناس و مشاور ماهر بیابیم .
بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است در ابتدا احساس کنند که این روانشناس بهترین روانشناس دنیا می باشد ، کاملا او را درک می کند و می فهمد و خیلی راحت می تواند با او ارتباطی مفید و موثر برقرار کنند .
اما ممکن است پس از گذشت چندین جلسه تمامی نظرات وی برگردد و عوض شود و به این نتیجه برسد که این روانشناس نه تنها نمی تواند به او کمک کند ، بلکه جلوی زندگی وی را بگیرد و او را آزار می دهد . در بعضی از موارد فرد بیمار حاضر نیست به جلسات مشاور خود ادامه دهد . به همین علت می بایست روانشناس و مشاوری را انتخاب کنید که تجربه زیادی در این زمینه داشته باشد و ماهر باشد تا این تنفر به وجود نیاید و در تمامی جلسات درمان فرد احساس یکسان و با ثباتی به روانشناس خود داشته باشد تا فرایند درمان به درستی پیش رود .
درمان اختلال شخصیت مرزی
پس از تشخیص صحیح و انتخاب درمانگر مناسب ، نوبت به درمان اختلال شخصیت مرزی می رسد . هر چه درمان سریع تر آغاز شود ، روند درمان سریع تر پیش می رود .
در ضمن به خاطر داشته باشید که درمان این اختلال به صورت بلند مدت می باشد و باید تا زمانی که روانشناس تشخیص می دهد ادامه دار باشد تا روند درمان به صورت کامل انجام شود .
درمان با اهداف از پیش تعیین شده انجام می شود . این اهداف شامل برقراری رابطه بین فردی با ثبات رفتاری ، آموزش چگونگی غلبه بر مشکلات احساسی و عاطفی ، ایجاد نوعی ثبات شخصیتی و رفتاری و … می شود .
روند درمان می تواند تا حدود سه سال نیز به طول انجامد . درمان اختلال شخصیت مرزی به روش های مختلف انجام می شود . از جمله دارو درمانی ، روان درمانی ، درمان گروهی و بستری .
درمان اختلال شخصیت مرزی بدون دارو
یکی از اساسی ترین روش های درمان اختلال شخصیت مرزی ، روان درمانی و مشاوره است . روان درمانی خود انواع مختلفی دارد که روانشناس خوب با توجه به شدت پیشرفت بیماری بهترین روش را انتخاب می کند .
در این قسمت به شرح انواع روان درمانی می پردازیم :
درمان به روش دیالکتیکی DBT :
این شیوه درمان اختلال شخصیت مرزی کاملا مختص به درمان اختلال شخصیت مرزی می باشد و فقط برای درمان این اختلال تجویز می شود . این روش درمان به دو صورت انفرادی و گروهی انجام می شود که چگونگی کنترل اضطراب ، استرس و عصبانیت های شدید و همچنین چگونگی مدیریت بی ثباتی های شخصیتی را به شما آموزش می دهد .
درمان به روش متمرکز بر طرح واره فرد :
این شیوه درمان ، الگوهای مثبت و منفی که در ذهن فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است را شناسایی می کند و بر روی آن ها تمرکز می کند . روانشناس می کوشد که الگوهای منفی که ممکن است برای فرد مضر باشد را ، از یک زاویه دید متفاوت به فرد نشان دهد و الگوهای رفتاری مثبت را جایگزین آن کند .
درمان اختلال شخصیت مرزی بر اساس ذهن سازی :
این شیوه درمان بر روی تصحیح چگونگی رفتار ، قبل از عمل می پردازد . بدین صورت که به فرد مبتلا قدرت تفکر می دهد که در هر لحظه با توجه به شرایط موجود بتواند به بهترین شکل تصمیم گیری کند .
درمان با کمک خانواده :
در این شیوه درمان ، روانشناس می کوشد تا به خانواده فرد مبتلا به این اختلال بیاموزد تا چگونه باید با فرد مبتلا برخورد کرد ، از چه کارهایی می بایست اجتناب کنند و چه کارهایی را باید بیشتر انجام دهند .
این روش درمان یکی از بهترین روش هاست . چرا که می تواند به ایجاد ارتباط میان فردی بیمار نیز کمک کند .
درمان شخصیت مرزی با روش متمرکز به انتقال TFP :
روانشناس با اجرای درمان متمرکز به انتقال می کوشد تا رابطه ای موثر و مفید بین خود و بیمار ایجاد کند تا به مرور زمان ، فرد بیمار احساسات ، روابط ، مشکلات و … خود را بتواند به صورت کامل با پزشک معالج خود در میان بگذارد و دیدگاه خود را نسبت به اطرافیان خود و زندگی خود تغییر دهد .
آموزش سیستم ها برای پیش بینی عاطفی و حل مسئله STEPPS :
این شیوه درمان اختلال شخصیت مرزی به صورت گروهی انجام می شود وخانواده و نزدیکان بیمار نیز می بایست حضور پیدا کنند . در طی این شیوه ی درمانی ، روانشناس با کمک نزدیکان بیمار سعی می کند رفتارها ، واکنش ها و احساسات فرد را پیش بینی کند و به حل آن بپردازد .
درمان گروهی :
برای درمان یک فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ، درمان گروهی یکی از گزینه هایی می باشد که می تواند بسیار به فرد کمک کند . چرا که فرد مبتلا می آموزد که چگونه با افراد دیگر ارتباط برقرار کند و ارتباط میان فردی مناسبی داشته باشد .
درمان دارویی اختلال شخصیت مرزی
دارو درمانی یکی از روش های درمان اختلال شخصیت مرزی می باشد . به طور کلی روانشناس سعی می کند از روش دارو درمانی کمتر استفاده کند . چرا که درمان اصلی با استفاده از دارو درمانی انجام نمیشود و به طور کامل بیماری را درمان نمی کند . دارو درمانی برای افرادی که بیماری آن ها بسیار حاد و جدی است ، برای کوتاه مدت تجویز می شود تا علائم شدید آن ، تا حدی کاهش یابد . این داروها می تواند شامل داروهایی برای جلوگیری از افسردگی ، داروهای ضد جنون ، داروهای ضد تشنج ، داروهای جلوگیری از اضطراب و استرس های شدید و بیش از حد ، داروهای ضد روان گردان ( برای افرادی که قصد خودکشی دارند ) ، داروهایی که برای تقویت خلق و خو استفاده می شود و … شود .
در بعضی از مواقع ، فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی به مرحله ای رسیده است که مدام قصد آسیب رساندن به خود و اقدام به خودکشی دارد . به همین علت ، باید هرچه سریع تر فرد در مراکز روان درمانی بستری شود تا نتواند به خود آسیب برساند
دیدگاه خود را بنویسید