ترس از آلودگی (جرموفوبیا)
ترس از وقایع یا موقعیت های خطرناک و ناراحت کننده، یکی از پاسخ های طبیعی بدن و ذهن، برای حفظ فرد از خطر این موارد است. این ترس ها اغلب به طور فطری و طبیعی در ما وجود دارد و به مرور زمان و با افزایش سن از بین می رود. زیرا درک و آگاهی ما نسبت به آن و شیوه مقابله با آن، افزایش یافته و تکمیل می گردد و به خوبی می توانیم از پس آن برآییم. از همین رو، تاثیر منفی چندانی بر زندگی ما ندارند. اما گاهی ممکن است در فرد ترس هایی غیر عادی، نسبت به برخی موقعیت ها و وقایع غیر خطرناک و عادی وجود داشته باشد، به نحوی که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و امور روزمره یا مرتبط با ترس را مختل کند. این دقیقا همان مفهومی است که در روانشناسی اختلال ترس یا فوبیا نامیده می شود.
فوبیاها در حوزه سلامت روان، انواع مختلفی دارند و دارای درجات مختلفی نیز هستند. یکی از این انواع فوبیا، جرموفوبیا (germaphobia) یا ترس از آلودگی ، کثیفی یا میکروب است. این اختلال، با عبارات دیگری مانند میسوفوبیا (mysophobia)، ورمینوفوبیا (verminophobia)، باسیلوفوبیا (bacillophobia) و باکتری هراسی (bacteriophobia) نیز شناخته می شود که همگی اشاره به ترس غیرطبیعی و مختل کننده از کثیفی و آلودگی و بیماری دارند.
نشانه های جرموفوبیا (وسواس آلودگی)
اگر تا کنون نام جرموفوبیا به گوشتان نخورده است، شاید این پرسش برایتان وجود داشته باشد که ترس از آلودگی، چگونه خود را نشان می دهد و چه علائمی می تواند حاکی از وجود این اختلال در فرد باشد؟ در اینجا به برخی از مهم ترین علائم و نشانه های این ترس می پردازیم:
مبتلایان به جرموفوبیا، اغلب دچار وسواس شستشو و تمیز کردن هستند و تلاش می کنند از آلاینده های احتمالی جلوگیری کنند. ب نحوی که این اجبارهای ضد آلودگی، زندگی آن ها را مختل می کند.
نظافت بیش از حد و طولانی مدت، دوش گرفتن و حمام کردن های تشریفاتی برای از بین بردن آلودگی ها و کثیفی ها، مسواک زدن شدید دندان ها، از دیگر ویژگی های این مبتلایان است.
توجه دائمی جرموفوبیاها، بر ارزیابی خطر میکروب و بیماری ها قرار دارد و همین امر بر کیفیت زندگی آن ها اثر می گذارد.
آن ها اغلب دچار قرمزی، خشکی، ترک خوردگی یا تحریک پوستی هستند و حتی ممکن است درگیر ضایعات پوستی و خونریزی و عفونت نیز شوند و همه این ها به دلیل استفاده بیش از حد از ضدعفونی کننده ها و کرم های ضد باکتری است.
اجتناب از دست دادن، استفاده از آستین یا دستمال کاغذی برای باز کردن در و پوشیدن دستکش نیز از دیگر علائم مبتلایان به جرموفوبیا است.
آن ها حتی ممکن است از شرکت در رویدادهای اجتماعی نیز به منظور پیشگیری از بیماری و آلوده شدن، خودداری کنند.
اغلب از بیمارستان ها و مطب ها و توالت های عمومی فراری اند، زیرا نگران میکروب ها و بیماری های موجود در آن ها هستند.
حتی ممکن است از قفسه های مواد شیمیایی در فروشگاه ها نیز اجتناب کنند. اغلب نیز خرید اینترنتی را به خروج از خانه و استفاده از پول نقد، ترجیح می دهند.
علی رغم آنکه همواره در حال تلاش برای پاکسازی و پیشگیری از میکروب و آلودگی هستند، همواره نیز اضطراب، نگرانی مربوط به قرار گرفتن در معرض میکروب ها را دارند و تحت فشار عصبی ناشی از آن هستند.
آن ها به طور مداوم در حال اندیشیدن در این باره هستند و برای پرهیز از این فکر و نگرانی، احساس ناتوانی می کنند.
در صورتی که مبتلایان به جرموفوبیا، ناخواسته با میکروب یا آلودگی مواجه شوند و یا محیط های مرتبط با آن قرار بگیرند، ممکن است علائم فیزیکی و عاطفی مختلفی مانند موارد زیر از خود نشان دهند:
- افزایش ضربان قلب
- عرق کردن یا لرز
- تنگی نفس
- گرفتگی یا درد قفسه سینه
- سر درد
- مور مور شدن بدن
- انقباض عضلانی
- بی قراری
- حالت تهوع یا استفراغ
- عصبی شدن و از دست دادن آرامش
فوبیای آلودگی چه زمانی خطرناک است
تقریبا اغلب مردم برای پیشگیری از بیماری های رایج ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا اقدامات احتیاطی لازم را انجام می دهند و یا در هنگام قرار گرفتن در محیط های آلوده و کثیف، تلاش می کنند از خود محافظت کنند. همچنین در صورتی که میکروب یا آلودگی به خانه یا وسایلشان سرایت کند، قطعا آن ها را تمیز خواهند کرد. شستن سرویس های بهداشتی، کف ساختمان و… اغلب از فعالیت های روتین مردم در خانه هایشان است. همه این ها اقداماتی است که انسان به طور طبیعی انجام می دهد و خود و محیط اطرافش را از خطر آلودگی ها حفظ می کند.
نگرانی در مقابل آلودگی و میکروب، هنگامی ناسالم می شود که میزان ناراحتی و فشار عصبی ناشی از آن، بیشتر از حد متعارف باشد و زندگی فردی و اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. نگرانی سالم در مورد آلودگی و میکروب، هرگز ذهن فرد را به شکل مداوم تسخیر نمی کند. یک فرد سالم در صورت عبور از یک محل آلوده و حتی آلوده شدن لباس و بدنش، دچار تنش و فشار روانی نمی شود. بلکه به سادگی آن را می زداید.
این درحالی است که فرد مبتلا به جرموفوبیا، اغلب عبور از یک محیط آلوده مانند بیمارستان یا عبور از کنار سطل زباله های کنار خیابان را چیزی شبیه به فاجعه تصور می کند و در صورتی وقوع، همانگونه که گفتیم علائم فیزیکی و روانی مانند تنگی نفس، تپش قلب، بی قراری و… از خود نشان می دهد.
بنابراین نباید جرموفوبیا را با میل به پاکیزگی و رعایت نکات متداول بهداشتی، اشتباه گرفت. زیرا رعایت بهداشت، نمی تواند زندگی شما را مختل کنند، روابط شما را تحت تاثیر قرار دهد و یا شما را منزوی کند. این در حالی است که ترس از آلودگی، می تواند این کار را انجام دهد.
رابطه بین جرموفوبیا با اختلال وسواس
احتمالا پس از خواندن مطالب بالا، این سوال به ذهن متبادر می شود که آیا شباهت یا ارتباطی میان اختلال وسواس و ترس از آلودگی وجود دارد؟ زیرا ظاهرا شباهت های بسیاری با یکدیگر دارند. پاسخ این سوال مثبت است. جرمافوبیا ارتباط نزدیکی با اختلال وسواس فکری یا OCD دارد. نتایج مطالعات نشان می هند که در ایالات متحده و سایر کشورهای غربی، حدود یک چهارم تا یک سوم از افراد مبتلا به OCD، همچنین دچار ترس از آلودگی نیز هستند. مطالعات انجام شده در خاورمیانه نیز بیانگر آن است که مبتلایان به OCD ، 50 تا 80 درصد بیشتر با جرموفوبیا مواجه اند.
با این حال تفاوت اساسی میان جرموفوبیا و اختلال وسواس فکری اجباری در آن است که جرمافوبیا به طور ویژه با ترس از آلودگی ها و میکروب ها مرتبط است. این در حالی است که مبتلایان به OCD، این حساسیت را در مورد طیف وسیع تری از عوامل که می تواند همه زندگی آن ها را در بر بگیرد، دارند. به همین سبب، میزان شیوع جرمافوبیا به شکل خاص، ممکن است کمتر از ترس از آلودگی ناشی از اختلال OCD باشد.
در نتیجه می توان گفت جرموفوبیا و OCD دو اختلال کاملا مجزا هستند. با این وجود، بسیاری از مبتلایان به وسواس فکری اجباری، علائم جرموفوبیا را نیز دارند و همچنین بسیاری از جرموفوبیاها، در معرض ابتلا به OCD نیز قرار دارند.
علت های ترس از آلودگی (جرموفوبیا)
مانند سایر فوبیاها، جرموفوبیا نیز اغلب ریشه در دوران کودکی و پیش از بزرگسالی دارد و از آن زمان آغاز می شود. با این حال نمی توان یک منشا واحد برای آن در نظر گرفت. عوامل متعددی می توانند در ایجاد آن موثر آن باشند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
تجربیات منفی مرتبط با میکروب در دوران کودکی می تواند یکی از علل ابتلای فرد به جرموفوبیا باشد.
سابقه خانوادگی نیز از دیگر دلایل است. به طور کلی فوبیاها می توانند پیوند ژنتیکی داشته باشند و ابتلای یکی از اعضای نزدیک خانواده به فوبیاها یا دیگر اختلالات اضطرابی، می تواند خطر ابتلا را در سایرین افزایش دهد. این بدان معنا نیست که سایر اعضا نیز ممکن است به فوبیای همان فرد مبتلا شوند و ممکن است به ترس های دیگری دچار گردند(مانند ترس از مرگ، ترس از هواپیما و…)
برخی عوامل محیطی مانند اعتقادات یا شرایط خانوادگی می تواند فرد در معرض ابتلا به جرموفوبیا قرار دهد. مانند شیوه های خاص جرم زدایی و پاکسازی در خانواده و…
می توان گفت که عملکرد مغز و تغییرات شیمیایی در آن نیز، می تواند در ایجاد فوبیا نقش داشته باشد.
درمان جرموفوبیا (ترس از آلودگی)
جرموفوبیا نیز مانند بسیاری دیگر از فوبیاها، با استفاده از روش های مختلف روان درمانی، قابل درمان و بهبود است و نباید تصور کرد که این افراد، تا ابد در حفره نگرانی و ترس از آلودگی های باقی می مانند. انواع شیوه های روان درمانی، در کنار استفاده از داروها و همچنین اقدامات خودیاری می تواند به مبتلایان جرموفوبیا کمک کند تا در مقابل ترس های نامتعارف خود با ایستند و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند. در ادامه به تشریح مواردی که می تواند در درمان ترس از آلوده شدن موثر باشد، می پردازیم:
مشاوره درمان جرموفوبیا:
روان درمانی یا مشاوره، می تواند به فرد مبتلا کمک کند تا با ترس از میکروب ها روبرو شود و آن را در نهایت شکست دهد. یکی از موفق ترین شیوه های روان درمانی در فوبیاها، مواجهه درمانی در کنار درمان شناختی رفتاری یا CBT است. مواجهه درمانی که بر حساسیت زدایی تمرکز دارد، تلاش می کند با قرار دادن تدریجی فرد در معرض محرک های فوبیا، حساسیت و ترس خیالی را به دنیای واقعی بیاورد تا فرد مشاهده کند که پس از مواجهه، هیچ یک از نگرانی های او در واقع محقق نمی شود. هدف از این روش، کاهش اضطراب اجتماعی و ترس ناشی از میکروب ها است و با گذشت زمان، فرد می تواند کنترل افکار خود در مورد نگرانی از آلودگی، به دست آورد. CBT نیز معمولا در ترکیب با مواجهه درمانی به کار می رود. در روش مشاوره فردی، درمانگر مهارت های مقابله‌ای که فرد می تواند در موقعیت هایی ترس آلود به کار گیرد را آموزش می دهد.
درمان ترس از آلودگی با دارو:
در اغلب موارد روان درمانی برای مهار فوبیاها، کافی است. با این حال، در برخی موارد، ممکن است از داروها برای تسکین علائم اضطراب مرتبط با قرار گرفتن در معرض میکروب ها استفاده شود. باید توجه داشت که این داروها، به صورت موقتی و کوتاه مدت استفاده می شوند و هسته اصلی درمان ترس از آلودگی را تشکیل نمی دهند. همچنین نوع و میزان مصرف آن ها باید با تجویز درمانگر صورت گیرد و مصرف بی رویه و خود سرانه، می تواند اثرات سوئی بر سلامت فرد مبتلا داشته باشد.
درمان جرموفوبیا به وسیله خودیاری:
یکی از مهم ترین مواردی که مبتلایان به فوبیاهایی مانند جرموفابیا باید به آن توجه کنند و اغلب درمانگران، به موازات روان درمانی، به آن ها آموزش می دهند، تغییرات سبک زندگی و درمان های خانگی است. افرادی که تحت درمان جرموفوبیا قرار می گیرند، باید علاوه بر شرکت در جلسات مشاوره و درمان، در خانه و خارج از جلسات نیز، به رعایتی مواردی بپردازند که مکمل درمان آن ها است. این تکنیک ها کمک می کند تا فرد مبتلا، بتواند جلسات درمان را با سرعت و کیفیت بیشتری طی کند و زودتر نتیجه بگیرد. مواردی که می تواند در این زمینه موثر باشد، به شرح زیر است:
- درمان حواس پرتی با انجام دادن تمرین های تمرکز حواس
- استفاده از سایر تکنیک هایی مانند یوگا یا ذهن آگاهی
- داشتن خواب کافی
- داشتن برنامه غذایی سالم و مفید و پرهیز پرخوری یا کم خوری
- بر قراری روابط دوستانه سالم و مفید و عضویت در گروه های حمایتی و پشتیبانی
- تلاش برای مواجهه با موقعیت های ترسناک و کنار آمدن با آن ها
- کاهش مصرف کافئین
- کاهش یا ترک مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر در صورت مصرف
دیدگاه خود را بنویسید